Όπως πιθανόν πολλοί από τους αναγνώστες μου να γνωρίζετε εδώ και δώδεκα χρόνια διακονώ σαν βοηθός αριστερού ψάλτη στον Άγιο Νεκτάριο Βούλας, και για να είμαι ειλικρινής με ενδιαφέρουν επίσης και τα κείμενα τα οποία διαβάζω, ορισμένα εκ των οποίων τα βρίσκω άσμα ασμάτων, μελωδικά και φιλοσοφημένα. Παρ’ όλ’ αυτά ορισμένες φράσεις από τη θεία λειτουργία τις οποίες επαναλαμβάνουμε συχνά δε τις κατανοώ πλήρως. Και πιστεύω ότι περισσότεροι από εσάς θα έχετε το ίδιο πρόβλημα.
Σκέφτηκα λοιπόν ότι θα ήταν χρήσιμο να αναφέρω ορισμένα τα οποία τουλάχιστον εμένα μου έκαναν εντύπωση και πιστεύω ότι αυτό αφορά όλους τους Έλληνες γιατί από λίγο ως πολύ όλοι μας πάμε στην εκκλησία έστω και λίγες φορές το χρόνο.
Πέρυσι το καλοκαίρι πήγα σε μία βάφτιση στη Χίο. Εκεί ήταν προσκεκλημένοι ορισμένοι ιερείς να λειτουργήσουν από την Αρχιεπισκοπή της Αγγλίας οι οποίοι συνόδευαν τον Γρηγόριο, Αρχιεπίσκοπο της Μεγάλης Βρετανίας.
Κάθισα κοντά τους στο δείπνο και συζητήσαμε μαζί. Έδειξαν ενδιαφέρον για μένα και μου πρότειναν να πάω στην Αγγλία να με χειροτονήσουν “αναγνώστη”. Αναγνώστης στην Ορθόδοξη και στην Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία είναι αυτόνομος βαθμός κατωτέρου κληρικού του οποίου η διακονία έχει να κάνει με την ανάγνωση αγιογραφικών κειμένων, τα οποία σε συνέχεια της ιουδαϊκής παράδοσης αναγιγνώσκονται στις χριστιανικές ακολουθίες κατά την τέλεση των Ιερών Μυστηρίων. Μου είπε συγκεκριμένα ο Δεσπότης ότι σπουδαίο πράγμα για τον αναγνώστη είναι να καταλαβαίνει το κείμενο και με τον τρόπο της φωνής και με τη χροιά της φωνής του και με όλες τις τεχνικές απόδοσης κειμένου να μεταφέρει το βέλτιστον. Εσείς το έχετε μου λέει. Εγώ πήρα ύφος. Μου λέει σας περιμένω να έρθετε, του λέω θα έρθω αργότερα. Και είπα ρε Βύρωνα, στον εαυτό μου, μήπως αφού εκπληρωθεί το ρητό μου που λέει όταν γεράσει ο άνθρωπος ή συγγραφέας ή καλόγερος. Το πρώτο το έχω, άρα πάω για το δεύτερο…. Βλέπετε τα ταλέντα αλλοτρίως αναγνωρίζονται….
Στη συνέχεια μου δώρισε τη Θεία Λειτουργία στα αγγλικά και στα ελληνικά. Ξεφυλλίζοντάς το βρήκα αρκετά εδάφια τα οποία τα καταλαβαίνω επίσης καλά στα αγγλικά.
Αυτά λοιπόν που μου έκαναν εντύπωση τα σημείωσα και μιας και η νέα γενιά είναι κατά πλειοψηφία αγγλομαθής θα παραθέσω δίπλα και το αγγλικό κείμενο. Θα μου πει πάλι κανείς ρε Βύρωνα μα από την αγγλική μετάφραση θα καταλάβουμε καλύτερα ελληνικά; Μα σας θυμίζω το ίδιο δεν έγινε και με τη φιλοσοφία και τη φιλοκαλία που την καταλάβαμε καλύτερα από ρωσικές μεταφράσεις που έγιναν στη Δύση για τη φιλοκαλία αλλά και ορισμένα αρχαία ελληνικά κείμενα σώθηκαν από τις αραβικές μεταφράσεις γιατί τα πρωτότυπα Ελληνικά καταστράφηκαν με το καύσιμο της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας;
Παρεμπιπτόντως δε μπέρδεψα το Δεσπότη με τους άλλους δυο αλλά από ταπεινότητα ο Δεσπότης δεν μου είπε τίποτα . το συνειδητοποίησα όταν ο οικοδεσπότης προσφώνησε έναν από τους τρεις Σεβασμιότατε. Απολογήθηκα αλλά ο Δεσπότης το χάρηκε.
Αλληλούια προέρχεται από το εβραϊκό Χαλελούγιαχ, κατά γράμμα αποτελεί προτροπή προς την ομάδα ανθρώπων να αινέσουν τον Γιαχ (Γιαχβέ και Ιεχωβά) και σημαίνει Αινείτε τον Κύριον. Και είναι απομεινάρι των πρακτικών που υιοθέτησαν οι πρωτοχριστιανικές εκκλησίες.
Η θεία λειτουργία κυρίως του Χρυσοστόμου έχει διατηρήσει την αμεσότητα και τη φρεσκάδα της και έχει θρέψει πνευματικά εκατομμύρια εκατομμυρίων ανθρώπους ανά τους αιώνες.
Ο Θεός ιλασθητί μοι τω αμαρτωλώ. God cleanse me a sinner (ο Θεός να καθαρίσει εμένα τον αμαρτωλό, να δείξει ευσπλαχνία).
Δόξα σοι ο Θεός ημών δόξα σοι. Glory to you, our God, glory to you. (Δόξα σε σένα...)
Ευλογητός ο Θεός Blessed is the Lord
Ταῖςπρεσβείαιςτῆς (Διατωνπροσευχών) παναχράντουκαὶπαναμώμουἁγίαςαὐτοῦΜητρός· Through the prayers of his most pure and holy mother
Βασιλεύ ουράνιε παράκλητε το πνεύμα της αληθείας. Heavenly king advocate (συνηγόρησε) the spirit of truth
Παράκλητος, ο όρος παράκλητος ερμηνεύεται ως παρηγορητής γι’ αυτό και το Άγιο Πνεύμα καλείται και παράκλητος.
Η λέξη αμήν αποτελεί μεταγραφή της εβραϊκής λέξης αμήν, και σημαίνει ‘έτσι ας γίνει’ βέβαια ή γένοιτο.
Δόξασοι τω δείξαντοι το φως. Glory to you who has shown us the light (Δόξα σε σ’έναν που μας έδειξες το φως).
Υπέρ της Βασίλισσας της χώρας ταύτης Ελισσάβετ, πάσης αρχής κ.λπ. For our sovereign lady Queen Elisabeth and the royal family (η Ορθόδοξη Εκκλησία της Αγγλίας μνημονεύει την Βασίλισσα...).
Υπέρ του ρυσθήναι ημάς (Για την απελευθέρωσή μας) For our deliverance
Αντιλαβού Help us (Βοήθησέ μας, κατάλαβε μας)
Άχραντος Pure (καθαρός)
Ανείκαστον Beyond compare (Ασύγκριτος)
Και νυν και αεί και εις τους αιώνες των αιώνων αμήν Both now and forever (Και τα δυο και τώρα και για πάντα)
Ατρέπτως ενανθρωπήσας Without change became man (χωρίς να αλλάξει έγινε άνθρωπος)
Θανάτωθάνατονπατήσας By death trampling on death (καταπατωντας το θανατο)
Πρόσχωμεν Let us attend (ας παρακολουθήσουμε)
Επίσης, ενδιαφέρουσα βρήκα τη μετάφραση του χερουβικού. Οι τα χερουβίμ μυστικώς εικονίζοντες και τη ζωοποιώ Τριάδι τον τρισάγιον ύμνον προσάδοντες πάσαν νύν βιωτικήν αποθώμεθα μέριμναν. We, who in a mystery represent the Cherubim and sing the trice-holy hymn to the life-giving Trinity, let us now lay aside every care of this life. Εμείς οι οποίοι σε ένα μυστήριο αντιπροσωπεύουμε το Χερουβίμ και τραγουδάμε τον τρισάγιο ύμνο στην αγία Τριάδα που δίνει ζωή, ας αφήσουμε τώρα παράπλευρα όλες τις φροντίδες μας της ζωής αυτής.
Είναι ενδιαφέρον πως μεταφράζονται ορισμένες ρήσεις του Ευαγγελίου οι οποίες είναι και παραφρασμένες.
Επίσης, για τους συν προσκυνητές και σύνεδρους στο λεωφορείο στο Άγιο Όρος που πηγαίνουμε εδώ και δέκα χρόνια συνέταξα το ακόλουθο:
ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ Θεία Ευχαριστία > Άρτος και Οίνος με την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος μετατρέπεται/μεταβάλλεται σε Σώμα και Αίμα του Χριστού, θεωρείται το σπουδαιότερο μυστήριο της Εκκλησίας. ΑΝΑΦΟΡΑ Άγιος ο Θεός > Στον Πατέρα Άγιος Ισχυρός > Στον Υιό Άγιος Αθάνατος > Στο Άγιο Πνεύμα Τρισάγιος Ύμνος, ο συντομότερος Ύμνος του Χριστιανισμού, Άγιος ο Θεός, Άγιος Ισχυρός, Άγιος Αθάνατος Ελέησον ημάς ( το τρεις δεν έχει σχέση με την Αγία Τριάδα) § Προσκομιδή ή Πρόθεση > Το πρώτο κομμάτι της Θείας Λειτουργίας. § Μικρή Συναπτή > Αίτηση § Όσιος > Αυτός που έχει εγκαταλείψει τον κόσμο και έχει αφιερωθεί εξολοκλήρου στο θεό § Άγιος > Αυτός μπορεί να ειναι ομως Μαρτυρας Αποστολος Δικαιος κλπ. § Τίμια Δώρα > Άρτος & Οίνος § Αντιλαβού > Καταλαβε μας βοηθησε μας § Εύξασθε οι κατηχούμενοι > Προσευχηθείτε § Εξομολογείσθε τω Κύριω > Δοξολογείτε τον Κύριον § μη επιλανθάνου> μη λησμονείς § ευϊλατεύοντα πάσας τας ανομίας> συγχωρεί όλες τις ανομίες σου. § τον εμπιπλώντα> αυτόν που γεμίζει με αγαθά § καθώς οικτείρει πατήρ υιούς> καθώς ευσπλαχνίζεται ο πατήρ τους υιούς του § Εξομολογείσθε> Δοξολογείτε § και τους φοβουμένους αυτόν> και εκείνους που τον ευλαβούνται και με φόβον ζητούν παρ’ αυτού συγχώρησιν § Χαιρετισμός Αγιου ορος> ευλογείτε – Απάντηση > Ο Κύριος § Αποχαιρετισμός από τον πνευματικό μας> Καλό Παράδεισο § Εξάψαλμος > οι έξι ψαλμοί του όρθρου. Η μητέρα μου συνήθιζε να μου λέει προτού φύγω από το σπίτι «θα σου ψάλλω τον εξάψαλμο αν αργήσεις» § Πάσχα > Πέρασμα Θεία Λειτουργία Η Θεία Λειτουργία αποτελεί το κορυφαίο λατρευτικό γεγονός χριστιανικών Εκκλησιών, και μάλιστα των περισσοτέρων ανατολικών ομολογιών, το οποίο κορυφώνεται με την τέλεση της Θείας Ευχαριστίας.
Τύποι Λειτουργιών της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας Σήμερα τελούνται 4 τύποι Θείων Λειτουργιών στην Ορθόδοξη εκκλησία: · Η Θεία Λειτουργία του Ιάκωβου του αδελφόθεου ( ετεροθαλής) . Είναι η αρχαιότερη Θεία Λειτουργία, πάνω στην οποία βασίστηκαν όλες οι άλλες. · Η Θεία Λειτουργία του Χρυσοστόμου. Είναι η διαμορφωμένη βάσει της λειτουργίας του Ιακώβου και συνοπτικότερη από τη Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου. · Η Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου. Είναι προγενέστερη από του Ιωάννη του Χρυσοστόμου. Κρίνεται μεγαλοπρεπής, · Η Λειτουργία Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων. Η Λειτουργία Προηγιασμένων τελείται μόνο κάθε Τετάρτη και Παρασκευή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. · Λειτουργική διαίρεση Η Λειτουργική διαίρεση που σήμερα επικρατεί σε όλους τους τύπους Θείας Λειτουργίας ήταν μια διαμόρφωση η οποία προέκυψε κατά τη διάρκεια των πρώτων αιώνων της Εκκλησίας. Ο κύριος στόχος ήταν η κατάλληλη προετοιμασία των «νεοφώτιστων - κατηχουμένων» πιστών για το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Έτσι η Λειτουργική διαμόρφωση διαχωρίζεται σε 3 μέρη: · Προσκομιδή ή Πρόθεση · Λειτουργία των Κατηχουμένων · Λειτουργία των Πιστών Προσκομιδή ή πρόθεση (συμβολίζει την εποχή προ της ενσάρκωσης) Λειτουργία των Κατηχουμένων (μεταξύ της ενσάρκωσης και των Παθών) · Η έναρξη (Ευλογημένη η Βασιλεία...) · Μικρά Συναπτή · Τριπλό Αίτημα Ειρήνης (Ειρηνικά) · Η μεγάλη συναπτή (προσευχή) του ιερέως με απαντήσεις του χορού «Κύριε Ελέησον» · Οι τρεις στάσεις των αντιφώνων o Α’ στάση - Ψαλμός 102, o Β’ στάση - Ψαλμός 145, o Γ’ στάση - Μακαρισμοί (Kατά Ματθαίον, 5,1-12) · Η είσοδος με το Ευαγγέλιο (Μικρή Είσοδος) · Τα απολυτίκια και το κοντάκιο · Ο τρισάγιος ύμνος · Το προκείμενο και το αποστολικό ανάγνωσμα, · Τα Αλληλουάρια · Το ευαγγελικό ανάγνωσμα Λειτουργία των Πιστών Η Λειτουργία των πιστών παριστάνει το Μυστικό Δείπνο, τα πάθη του Κυρίου και την εκ νεκρών ένδοξή του ανάσταση και την ανάληψή του στους ουρανούς. Αυτό το μέρος είναι το πιο σπουδαίο διότι περιλαμβάνει και τη Θεία Ευχαριστία, δηλαδή το Μέγα και φρικτό μυστήριο της εκκλησίας. Η Λειτουργία των πιστών ξεκινά με τους χερουβικούς ύμνους ή χερουβικά και ολοκληρώνεται με την απόλυση. · Ο χερουβικός ύμνος, με τη μεγάλη είσοδο προς το τέλος του για τη μεταφορά των τιμίων δώρων από την πρόθεση στην Αγία Τράπεζα · Η Μεγάλη Είσοδος (Είσοδος του Ευαγγελίου, συμβολίζει την πορεία του εκουσίου πάθους) · Οι αιτήσεις (Υπέρ υγείας, βοηθείας, ειρήνης, ειρηνικού τέλους της ζωής, κατά των πολέμων, των ασθενειών, λιμών) · Ο ασπασμός («Αγαπήσωμεν Αλλήλους...») · Το Σύμβολο της Πίστεως (Πιστεύω εις έναν θεόν...) · Η αναφορά ( «Άγιος, Άγιος, Άγιος Κύριος Σαβαώθ» και το «Σε υμνούμεν…») · Η επίκληση («Λάβετε Φάγετε...», «Πίετε Εξ Αυτού Πάντες...») · Το μεγαλυνάριο της Υπεραγίας Θεοτόκου («Άξιόν εστί…») · Τα Σα Εκ Των Σων (Προσφορά των πιστών στην Αγία Τριάδα της υπάρξεως, της διάνοιας και των αγαθών) · Η Κυριακή Προσευχή («Πάτερ ημών...») · Τα Άγια («Πρόσχωμεν τα Άγια Τοις Αγίοις...») · Το κοινωνικό («Αινείτε τον Κύριον», στίχος του ψαλμού 148). · Δίπτυχα (Ευχές υπέρ υγείας και αναπαύσεως των πιστών και των κεκοιμημένων αντίστοιχα) · Πρόσκληση προς τέλεσην της Θείας Ευχαριστίας (Μετά Φόβου...) · Θεία Ευχαριστία · Απόλυση Θείας Ευχαριστίας (Σώσον ο Θεός...) · Οπισθάμβωνος Ευχή · Οι ύμνοι της απολύσεως. («Είδομεν το φως» και ο ύμνος της απολύσεως «Δι'ευχών... »)
Επίσης περιλαμβάνεται και κήρυγμα είτε μετά το Ευαγγέλιο, είτε πριν την Θεία Ευχαριστία.
Επίσης μου είπε ο Δεσπότης κάτι βασικό ότι οι εικόνες δεν έχουν τρίτη διάσταση (οι Βυζαντινές) διότι η τρίτη είναι ο πιστός που προσεύχεται.
Σίγουρα στα παραπάνω τα βρήκα από ορισμένα κείμενα. Ευελπιστώ ότι στην πλειοψηφία τους είναι σωστά, γιατί διαφέρουν ορισμένες ερμηνείες που δίδουν διάφοροι.
