Η Χίος είναι ένα νησί για το οποίο έχουν γραφτεί περισσότερα από όλα τα νησιά του κόσµου. Έχει αρκετά σπάνια αξιοθέατα, όπως τα καλύτερα διατηρηµένα µεσαιωνικά χωριά: Μαστίχη, Μοναστήρι της Νέας Μονής και Κάµπος, τα οποία θα προσπαθήσω να σας περιγράψω.
O Κάµπος είναι από τις πιο όµορφες περιοχές του νησιού. Είναι µία επίπεδη κατάφυτη έκταση νότια της πόλης της Χίου.
Τα υπόγεια ύδατα των γύρω βουνών της δίνουν τη δυνατότητα να είναι εύφορη και µε άρδευση.
Τον χώρο αυτό επέλεξαν τόσο οι Γενοβέζοι, για να κτίσουν τις επαύλεις τους, όσο και οι ντόπιοι αριστοκράτες στα µετέπειτα χρόνια: (Ράλληδες, Αργέντιδες, Πετρο κόκκινοι, Καλβοκορέσιδες, Σκυλίτσιδες, Μαυροκορδάτοι, Σκαραµαγκάς κ.α), δηµιουργώντας ένα νέο κοινωνικό - οικονοµικό πλέγµα: ψηλοί τοίχοι από Θυµιανούσικη τοπική πέτρα προστατεύει την κάθε ιδιοκτησία από την σκόνη, το κρύο, τους αγέρηδες και τις κλοπές.
Τα περιβόλια ποτίζονται από ένα «µάγγανο» που κινούνταν παλιά µε ζώα. Αργότερα ο µάγγανος κινήθηκε µε µηχανή ενώ σήµερα υπάρχουν αντλίες.
Στο παλιό «MONTE CARLO» υπήρχαν περί της 300 επαύλεις από 3 στρέµµατα έως 80, όλες περιτριγυρισµένες από ψηλούς τοίχους 2 - 5 µέτρα, µε ένα πύργο η κάθε µία και συνήθως 2 - 3 ορόφους από πελεκητή πέτρα. Κάθε δύο πέτρες ήθελαν και µεροκάµατο (στις ακριβές τοιχοποιίες).
Όλα τα σπίτια έχουν την αυλή (συνήθως βοτσαλωτή) η οποία είναι δίπλα στον Πύργο, εκτάσεως της αυλής τουλάχιστον ενός στρέµµατος. O Μάγκανος και οι περίτεχνες στέρνες (π.χ. η Στέρνα του Αργέντικου, το πηγάδι και οι κολώνες είναι από Πεντελικό µάρµαρο) στολισµένες µε µαρµάρινα ανάγλυφα και κρουνούς πολλές φορές από ντόπια µάρµαρα αλλά και γούρνες.
Πάνω από τον Μάγγανο είναι ο Άµπελος (πέργολα που συνήθως έχει αναρριχώµενο άµπελο ή αναρριχώµενα φυτά).
Τα «Πόρτεα» από πέτρινη ψηφιδωτή κατασκευή, όσο και η πόρτα, που µοιάζουν µε γενοβέζικες πόρτες κάστρου και είναι αριστουργήµατα, όσες τουλάχιστον έχουν διατηρηθεί (π.χ. Αργέντικο).
O πιο διατηρηµένος Πύργος στην Χίο είναι το Αργέντικο, κατά σύµπτωση εκεί γεννήθηκα, είναι περίπου 25 στρέµµατα. Η οικογένεια µου ήταν εκεί από το 1822 (η µεγάλη σφαγή) και φύγαµε όταν πέθανε ο πατέρας µου το 1989.
Το 1914 ήλθε ο Φίλιππος Αργέντης, ένας από τους ιδιοκτήτες, και ο παππούς µου Λεωνίδας του το επέστρεψε µε ένα φιλί, γιατί οι Αργέντηδες µας το είχαν αφήσει από το 1822.
Αν και η οικογένεια είχε µεγάλη χρησικτησία κράτησε ωστόσο την υπόσχεση των παππούδων.
Από το 1914 και µετά ο Φίλιππος Αργέντης άρχισε την ανακαίνιση του κτήµατος η οποία κράτησε πολλά χρόνια.
Σήµερα το Αργέντικο ανήκει στον Λουκά Κτιστάκη, ο οποίος το ανακαίνισε περεταίρω και το έχει κάνει ξενοδοχείο υψηλού επιπέδου και βέβαια παραµένει ακόµα το στολίδι της Χίου και κράτησε ανέπαφα όλα τα στοιχεία του.
Oι Πύργοι µε 2 - 3 πατώµατα υψώνονται πάνω από τις κορυφές των δέντρων για να εξασφαλίζουν έλεγχο και θέα µε κύριες βοηθητικές βεράντες, αψιδωτές πόρτες και παράθυρα, στοές που υποβαστάζουν το σπίτι και µπαλκόνια µε ζωγραφιστά ταβάνια προδίδουν ένα ξεχωριστό αρχιτεκτονικό ρυθµό και αίγλη.
∆υστυχώς η σφαγή του 1822 και οι σεισµοί το 1881 κατέστρεψαν τα περισσότερα.
Απέναντι από το Αργέντικο έχουµε ένα κτήµα 8 στρεµµάτων, που είχε ένα τεράστιο πύργο µε το όνοµα «ΝΤΕ ΝΙΚOΛΑ» µε τουλάχιστον 20 δωµάτια, εµείς προλάβαµε µόνο την χαλικουριά. Προσπάθησα λοιπόν να φτιάξω το πόρταιο, δεν µπορείτε να φανταστείτε πόσα µεροκάµατα πήγαν χωρίς να φτάσουµε την παλιά τέχνη.
Επίσης ο κάµπος έχει 38 Βυζαντινές εκκλησίες και 68 από τα αρχοντικά που σώζονται είναι διατηρητέα.
Oι ντόπιοι αριστοκράτες είχαν πάρει τίτλους ευγενείας, οικόσηµα και διεθνή παρουσία.
Αυτό µπορεί να το βρει κανείς στο LIBRO D’ ORO DE LA NOBLESE DE CHIO (δες φωτο) που βλέπει κανείς τα οικόσηµα σε διάταξη πεντάδας, δωδεκάδας και εικοσάδας (συνολικά 37 οικόσηµα).
O Κάµπος, που εγώ τον ονόµασα MONTE CARLO, γνώρισε µεγάλη ακµή τον 17ο & 18ο αιώνα. Η σφαγή της Χίου και ο σεισµός κατέστρεψε την πλειονότητα των κτιρίων και όσοι γλύτωσαν έφυγαν για το εξωτερικό.
Όπως προανέφερα έχουν γραφτεί πάρα πολλά για την Χίο από πολλούς ξένους περιηγητές, υπάρχουν τόµοι από βιβλία που κυρίως φρόντισε ο Φίλιππος Αργέντης. Από τότε που γεννήθηκα στο σπίτι µας έµειναν διάφοροι που µελετούσαν το νησί. O αρχιτέκτονας Smithέµεινε εννέα χρόνια, ο ζωγράφος Φρίξων Αριζεύς έµεινε 4 χρόνια και γλύπτες όπως ο Παπάς και πολλοί άλλοι.
Η συνεισφορά του Φίλιππου Αργέντη στη Χίο είναι τεράστια και γενικά στον πολιτισµό.
Θυµάµαι ότι στο σπίτι µας έµεναν κλιµάκια που επισκέπτονταν τα διάφορα αξιοθέατα, εκκλησίες, χωριά κ.λ.π.
Πριν από τον πόλεµο ένα τεράστιο καραβάνι από πολλούς ειδικούς επισκέφτηκαν, µε τον Φίλιππο Αργέντη επικεφαλής, και τα 64 χωριά της Χίου και έγραψαν αρκετές µελέτες µεταξύ των οποίων οι παραδοσιακές φορεσιές της Χίου καθώς και οι γλωσσικές µελέτες από τον λόγιο βίο, όλα πληρωµένα από τον Φίλιππο Αργέντη, που πλουσιόπαιδο στο Λονδίνο ήρθε το 1914 και κατατάχθηκε στον Ελληνικό Στρατό ως εθελοντής και υπηρέτησε σαν αξιωµατικός. Τέτοιους πατριώτες χρειαζόµαστε και σήµερα.
Σήµερα η Χίος είναι γνωστή για τους εφοπλιστές που το 50% περίπου είναι Χιώτες, όµως για τους παλιούς άρχοντες του MONTE CARLO δεν είναι πολύ γνωστοί, τώρα άρχισαν να βγαίνουν ορισµένα βιβλία για αυτούς.
Oµολογουµένως γνωρίζουµε λίγα, θα αναφερθώ στους κυριότερους που έχω ακούσει.
Oίκος Ράλλη Oι Ράλληδες ήταν πέντε αδέλφια που είχαν τεράστιες επιχειρήσεις κατά τα λεγόµενα ήταν από τους µεγαλύτερους εµπόρους στον κόσµο, λένε ότι το 1864 ο προϋπολογισµός της εταιρίας Ράλλη υπερέβαινε τον προϋπολογισµό του Νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους, στην εταιρία του δούλευαν συνήθως Χιώτες. Λένε ότι ο Μέγας Ράλληςπήγε στο Σουλτάνο και του πρότεινε να αγοράσει τη Χίο.
Oίκος Χωρέµη Ήταν ο µεγαλύτερος παραγωγός και έµπορος µεταξιού στην Αίγυπτο αγόρασε την µισή πόλη της Χίου και έκανε πληθώρα από ευεργετήµατα.
Oίκος Αργέντη Με το γνωστό Αργέντικο µεγάλοι έµποροι διεθνούς εµπορίου της εποχής.
Oίκος Πετροκκόκινου Oι Πετροκόκκινοι ήταν τραπεζίτες, εφοπλιστές, έµποροι, λόγιοι, επιστήµονες, διπλωµάτες στις αυλές της Κωνσταντινούπολης και της Αγίας Πετρούπολης, στρατιωτικοί, πολιτικοί και δηµογέροντες.
Oίκος Σκυλίτση O Oίκος Σκυλίτση έχει µυθική περιουσία και είναι από τους µεγαλύτερους εθνικούς ευεργέτες.
Oι Χιώτες - καµπούσοι π.χ. είχαν σχεδόν το αποκλειστικό εµπόριο στην Oδησσό των σιτηρών και άλλων εµπορευµάτων.
Γιατί οι Χιώτες κοντρόλαραν όλο αυτό το εµπόριο; Είχαν εµπορική πίστη δηλαδή όλοι τους εµπιστεύονταν στις συναλλαγές τους και δεν χρειάζονταν να ανοίξουν πίστωση.
Oι Χιώτες ανέπτυξαν «Το Χιώτικο δίκαιο» ένα εµποροναυτιλιακό δίκτυο που γνώρισε µεγάλη ακµή το 1830, διακινούσαν εµπορεύµατα προς και πίσω από την Ευρώπη, Μαύρη Θάλασσα, Ινδίες και αργότερα ΗΠΑ. Oι Χιώτες ίδρυσαν το 1792 σχολή εις την οποία παιδιά από 14 - 17 ετών εκπαιδεύονταν στη θεωρία και στην πράξη ως έµποροι.
Όταν ο Ανδρέας Συγγρός έδωσε ένα τεράστιο δάνειο στον Σουλτάνο τότε ο -ας πούµευπουργός οικονοµικών του Σουλτάνου του λέει: «Μπέη Ανδρέα, ξέρεις ότι µε το δάνειο αυτό παίζω το κεφάλι µου και δύο είναι οι λόγοι που το πήρα από εσένα, πρώτον γιατί είσαι Χιώτης και θα τηρήσεις τον λόγο σου και δεύτερον γιατί είµαστε φίλοι και εγώ φίλους έχω µόνο Χιώτες».
∆ηλαδή αυτοί οι άνθρωποι κανόνιζαν µεγάλο µέρος του οικονοµικού γίγνεσθαι της εποχής. O Τσάρος της Ρωσίας κάλεσε όλους και τους είπε «Γιατί όλα τα εµπόρια να γίνονται από Χιώτες» (οι οποίοι διέθεταν εµπορική πίστη και πλοία και ήσαν και ανταγωνίσιµο). Π.χ. Μόνο ένας Oίκος µία χρονιά µετέφερε το 35% των σιτηρών της Ρωσίας. Του απάντησαν: «Εµείς δεν µπορούµε να κάνουµε τις θαλάσσιες µεταφορές, δεν έχουµε την υποδοµή και την εµπορική πίστη, εµείς κάνουµε τις µεταφορές µέχρι τα λιµάνια µας και έτσι έχουµε βρει την χρυσή τοµή». Έτσι συνέχισαν τις µεταφορές.
Τα χρήµατα που είχαν οι Χιώτες, η εµπορική πίστη και δύναµη τους περασµένους αιώνες ήταν ασύλληπτη όπως και ασύλληπτη είναι και η σηµερινή δύναµη των Χιωτών Εφοπλιστών και σε σχέση, για να µην παρεξηγηθούµε ενδοχιακά από τα Καρδάµυλα, Βροντάδο και Oινούσες ο Κάµπος έχει σχετικά λίγους.
Σίγουρα, όποιος γεννηθεί στην φυλακή την φυλακή θυµάται, όµως είχαν κάτι το µοναδικό, παλιά την Χίο την έλεγαν Μυροβόλο, γιατί όταν άνθιζαν τα εσπεριδοειδή και υπάρχει κατάλληλος ασθενής ούριος άνεµος και όταν έρχεται κανείς µε το βαπόρι τον Μάιο πράγµατι µυρίζει ο αέρας από τα άνθη των εσπεριδοειδών.
Μέχρι τον ∆εύτερο Παγκόσµιο πόλεµο τα εσπεριδοειδή ήταν χρυσορυχείο αφού µου έλεγε ο πατέρας µου µε ένα πορτοκάλι έπινε τρείς καφέδες, ήταν οι καµπούσοι όλοι πολύ εύποροι, καλοπερασάκηδες, κιµπάριδες, πανηγυρτζήδες και του ίσκιου δηλαδή δεν δούλευαν χειρονακτικά µιας και είχαν αρκετό κόσµο, φυσικά οι µεγαλοκτηµατίες.
Στην Τουρκοκρατία η Χίος είχε ∆ηµογεροντία, αυτοδιοίκηση, λένε κυρίως για την Μαστίχη, αλλά και ως απόρροια των Χιωτών επιτυχηµένων επιχειρηµατιών. Επίσης λένε ότι για αυτό εξοργίστηκε ο Σουλτάνος και µας έσφαξε στην επανάσταση, η οποία σφαγή αφύπνισε την Ευρώπη µε τον Delacroix και τον Βίκτωρα Oυγκώ που έγραψε το περίφηµο ποίηµα «Το Παιδί της Χίου» (που κλαίει µόνο του πάνω σε ένα βράχο).
«Τι θέλεις άµοιρο παιδί τι θέλεις να σου δώσω για να µην κλαίς λυπητερά τι θέλεις τάχα να ‘χεις!
Την µάνα µου που δεν µπορείς να µου την δώσεις πίσω…»
Η Χίος είναι µεγάλο νησί, χρειάζεται πολλές µέρες για να την επισκεφτείς - τουλάχιστον µία εβδοµάδα. ∆εν είναι πολύ διαφηµισµένη ως τουριστικός προορισµός για πολλούς λόγους αφού εδώ και χρόνια δεν έχει επεκταθεί το αεροδρόµιο έτσι ώστε να έρχονται charterflightsκαι δυστυχώς το µόνο που µένει για να ζήσει ο κόσµος είναι ο τουρισµός µιας και οι ναυτικοί λιγοστεύουν και τα εσπεριδοειδή δεν έχουν ανταγωνιστική τιµή.
Τον τελευταίο καιρό την ανακαλύπτουν οι Τούρκοι και έχουµε αρκετούς τουρίστες από την Τουρκία.
Γίνονται προσπάθεια για τις Βίζες, παλιά έπαιρνε άδεια η υπάλληλος του προξενείου µας στην Σµύρνη το καλοκαίρι και δεν υπήρχε κανείς να εκδώσει Βίζα, για αυτό έχουµε και τον οικονοµικό µαρασµό, τώρα έχουν καλυτερεύσει, χρειάζεται βελτίωση.
Oι Τούρκοι είναι καλοί τουρίστες και αφήνουν αρκετά χρήµατα, επισκέπτονται τις εκκλησίες µας και ανάβουν κεριά µε ευλάβεια όπως µου λέει ο νεωκόρος της εκκλησίας του µεσαιωνικού χωριού Μεστά (ένα από τα πιο καλοδιατηρηµένα χωριά σε σχήµα κάστρου για προστασία).
Είναι το αντιστάσθηµα, τόσα χρήµατα ξοδεύουµε εµείς στην Τουρκία ήρθε η ώρα να αντιστραφούν λίγο οι όροι, αρκεί οι πολιτικοί µας να δώσουν το στίγµα και την προτεραιότητα. Μόλις οι έµποροι στη Χίο έφτιαξαν το Τελωνείο - παλιά ο Τσεσµές ήταν ένα χωριουδάκι µε µπακάλικα και σακιά µε όσπρια, τώρα έχει γίνει ολόκληρη πολιτεία, οι υπάλληλοι του τελωνείου όλοι ντυµένοι µε οµοιόµορφες στολές, το κτίριο άψογο δηλαδή από Τσεσµέ - Χίο έχουν αντιστραφεί οι όροι, νόµιζε κανείς ότι πάει σε τριτοκοσµική χώρα, αυτό πρέπει να το προσέξουµε.
Oι Βυζαντινοί Άρχοντες µαζί µε τους Γενοβέζους κατακτητές από τον 14ο αιώνα και κάποιες άλλες οικογένειες συνδέονται µεταξύ τους κάνουν ένα cluster, που λέµε σήµερα, δηµιουργούν µια αριστοκρατία και αλληλοπαντρεύονται: ο Σκυλίτσης παίρνει Αργέντη, ο Καλβοκορέσης Μαυροκορδάτο και διατηρούν δεσµούς ακόµη και στην µεγάλη διασπορά τον 19ο αιώνα όπου και αν βρίσκονται τα µέλη τους.
Τα σπίτια που θα δείτε σήµερα στον κάµπο αποτελούν πατρογονικές εστίες πολλών οικογενειών ακόµη και σήµερα, κοντά στην αίγλη του χρήµατος είναι το πνευµατικό έργο, η αγαθοεργία, η αυτοθυσία για την Πατρίδα, η συµµετοχή στους αγώνες του έθνους, στήριξης του αγώνα της ανεξαρτησίας για το υπόδουλο γένος, πλήθος ιδρυµάτων στην Χίο, Ελλάδα και στον κόσµο. Τέλος ο Κάµπος µε υπουργική απόφαση του 1990 έχει κηρυχτεί ιστορικός τόπος και παραδοσιακός οικισµός από το 1992. Τα αρχοντικά όλα ξεχωριστά είναι έργα τέχνης που πρέπει να διατηρηθούν.
Είµαι βέβαιος ότι δεν υπερβάλλω, µία επίσκεψη σας στον Κάµπο σίγουρα θα µε δικαιώσει.
Ακόµα δεν έχω καταλάβει τους λόγους, γιατί όλη αυτή η συρροή τόσων προσωπικοτήτων στον κάµπο της Χίου. Γιατί το ένα κτήµα να είναι πιο ωραίο από το άλλο. Κάτι τους κινούσε να πάνε όλο το JetSetτης εποχής, όπως είναι σήµερα στο MONTE CARLO. Ίσως εσείς που θα την επισκεφτείτε να βρείτε τους λόγους…
ΥΓ Oι Γενοβέζοι ήταν χειρότεροι κατακτητές από τους Τούρκους, την Χίο την κατέλαβε µια τυχοδιωκτική κρατικοποιηµένη επιχείρηση που χρηµατοδοτήθηκε από ιδιώτες µε το εµπορικό όνοµα MAONA και επέβαλε σκληρούς κεφαλικούς φόρους, µε αναγνωρισµένο το καθεστώς δουλοπαροικίας, ενώ οι Oθωµανοί δεν αναγνώριζαν το καθεστώς δουλοπαροικίας… Oι Χιώτες είχαν δηµογεροντία (τύπος αυτοδιοίκησης).
