Μιας και η κρίση φαίνεται να έχει φτάσει στον πάτο της, ο οποίος δεν γνωρίζουµε πόσο ευρύς θα είναι, αποφάσισα να γράψω για ένα άλλο θέµα. Όµως, προτού µπω στο άλλο θέµα, θα ήθελα να πω δύο λόγια για τους εκδότες της εφηµερίδας µας «Η Βούλα και ο Κόσµος της» η οποία έδωσε µια νέα πνοή και διάσταση µε ωραία γκάµα άρθρων και άλλα θέµατα που αφορούν τους Βουλιώτες. Oι αρθρογράφοι -από ό,τι τουλάχιστον έχω διαπιστώσει είναι άνθρωποι της Βούλας, πολλοί από αυτούς ερασιτέχνες δηµοσιογράφοι σαν του λόγου µου, αλλά για εµένα έχει µεγάλη σηµασία αυτό, γιατί είναι τοπικό και πηγαίο.
Όπως είπα και στο "Rapport" µου έχουµε όλοι µαζί πολλές «γνώσεις» αρκεί να τις µεταδώσουµε ο ένας στον άλλο. Και µόνο συζήτηση αυτών µας αποσπά από την καθηµερινή-επαγγελµατική κατά των πλαισίων κατευθυνόµενη δηµοσιογραφία και µας κάνει να σκεπτόµεθα και να συζητάµε κάτι διαφορετικό.
Για αυτή τη συµβολή, σας ευχαριστώ Τώνη & Αντωνία Βλαβιανού, που συν τοις άλλοις έχετε το προνόµιο να γιορτάζετε µαζί και σας εύχοµαι κουράγιο για το δύσκολο έργο που αναλάβατε. Αυτή η αναγνώριση, πιστεύω ειλικρινά είναι ευρεία, π.χ. η φίλη µας η Βούλα Κούκη είπε ότι "αυτή η εφηµερίδα την ανανεώνει".
O ένας από µια οµάδα τριάντα φίλων που πάµε κάθε χρόνο στο Άγιο Όρος είµαι και εγώ. Αυτή η οµάδα -ακολουθώντας το τρισδιάτατο είναι: πατήρ ο ∆. Ντουνιαδάκης, υιός ο Π. Σωτηρόπουλος και Άγιον πνεύµα ο Θ. Κουλιανός, όλοι µε πολύ κέφι, διάθεση και προσφορά.
Στην πολυδιάστατη και πολύµορφη αυτή παρέα, εκτός από το πραγµατικό προσκύνηµα µε τα πριν και µετά, ασχολούµεθα και λίγο πέραν του τετριµµένου των προσκυνηµάτων δηλαδή µε λίγο θεολογικά αν θέλετε θέµατα µόνο και µόνο για να ικανοποιήσουµε τις δίψες, ανησυχίες, προβληµατισµούς, που µας δηµιουργεί η κατάνυξης αυτού του χώρου.
Εκεί στο Όρος εξασκείται η «Νηπτική», που είναι η διδασκαλία της Oρθοδόξου Θεολογίας κατά την οποία η κοινωνία µε τον Θεό επιτυγχάνεται µε συνεχή πνευµατική άσκηση, µετάνοια και προσευχή.
Γύρω λοιπόν από αυτό ψιλοδιάβασα ορισµένα βιβλία, που θα ήθελα να σας µεταφέρω τι νόµισα ότι είναι σηµαντικό, ή τουλάχιστον αυτά που µε εντυπωσίασαν ή δεν γνώριζα. Τα βιβλία αυτά έχουν το παράδοξο να έχουν µεταξύ τους αρκετές αντιθέσεις: (Πατερική Θεολογία Ρωµανίδου, Ενάντια στη Θρησκεία Χ. Γιανναρά, Καζαντζάκης Ταξιδιωτικά) κ.ά.
Ένα θέµα, λοιπόν, που δεν είχα γι αυτό καµια ιδέα, είναι η «Φιλοκαλία». Στο λεξικό του Μπαµπινιώτη γράφει «αγάπη προς το κάλος» όµως στην θεολογία σηµαίνει «αγάπη του Θεού» και κατ' επέκτασιν «η αγάπη για τον Θεό που είναι η πηγή του καλού», απάνθισµα έργων πατέρων της Εκκλησίας από τις µονές του 15ου αι. το οποίο συνέταξαν και εξέδωσαν (Βενετία 1782) οι Άγιοι Νικόδηµος ο Αγιορείτης και Μακάριος Κορίνθου.
Η «Φιλοκαλία» είναι ένα Ανθολόγιο από κείµενα τριάντα έξι Πατέρων και ασκητών της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας.
Τα κείµενα που επιλέχθηκαν αναφέρονται στις προϋποθέσεις, στην πρακτική και στους στόχους της άσκησης.
Ιδιαίτερα της άσκησης στους τρόπους της προσευχής και µάλιστα της νοερής (προσευχή της καρδιάς), στους τρόπους να οδηγηθεί ο ασκητής στην απάθεια (την ελευθερία από την αναγκαιότητα της φύσης) στη νήψη (διαύγεια και νηφαλιότητα του νου) και τελικά στην ησυχία και θεωρία, στην αίσθηση θείας ηδονής της εκ της καρδιάς πηγαζόµενης.
Το 1793 γίνεται σλαβική µετάφραση από τον Ρώσο µοναχό Παΐσιο Βελιτσόφσκι και επηρεάζει µεγάλους επίσης συγγραφείς και διανοητές, όπως Τολστόι, Σολόφιωφ και Ντοστογιέφσκι.
Μετά την Ρώσικη Επανάσταση το 1917 έφυγαν πολλοί λόγιοι και διασπάρθηκαν στην Ευρώπη και Αµερική και έφεραν µία αφύπνιση και ενδιαφέρον για την σπουδή των Ελλήνων Πατέρων, της ορθόδοξης λατρείας, της ορθόδοξης τέχνης.
Η «Φιλοκαλία» επανεκδόθηκε σε διάφορες γλώσσες πολλές φορές.
Το κυριότερο αποτέλεσµα είναι η είσοδος στις δυτικές κοινωνίες µιας καινούργιας γλώσσας λέξεων και εκφράσεων η και της θεµατικής των "φιλοκαλικών κειµένων".
Η νήψη (κατάσταση πνευµατικής κάθαρσης και εγρήγορσης του πιστού) η απάθεια, η νοερά προσευχή, η κάθοδος του νου στην καρδιά, η του θεού θεωρία, η θεοπτία, µπήκαν στην γλώσσα των θρησκευόµενων της ∆ύσης.
Όλες οι ακολουθίες καθώς και η ασκητική παράδοση της Εκκλησίας αναφέρονται κυρίως σε τρεις πνευµατικές καταστάσεις (Ρωµανίδης). • Στην κάθαρση από τα πάθη της ψυχής και του σώµατος • Στον φωτισµό του νου του ανθρώπου από την χάρη του Αγίου Πνεύµατος • Και στην θέωση της ψυχής και του σώµατος του ανθρώπου.
Κυρίως όµως µιλούν για την κάθαρση και το φωτισµό, επειδή οι ακολουθίες στην Εκκλησία είναι έκφραση της λογικής λατρείας.
O άνθρωπος έχει δύο γνωστικά κέντρα: Το ένα είναι ο νους που είναι κατάλληλο όργανο για να δεχθεί την αποκάλυψη του Θεού και το δεύτερο είναι η λογική, που γνωρίζει τον αισθητό κόσµο που µας περιβάλλει.
Στον χώρο της φυσικής καρδιάς λειτουργεί κάτι που οι πατέρες ονόµασαν «νουν». Oνόµασαν νουν αυτή την νοερή ενέργεια η οποία λειτουργεί στην καρδιά του υγιούς ψυχικά ανθρώπου.
Η νοερή ενέργεια είναι µία και µόνη ενέργεια της ψυχής η οποία στον µεν εγκέφαλο λειτουργεί ως λογική η ίδια όµως λειτουργεί συγχρόνως και στην καρδιά ως νους.
Θα µου πείτε γιατί τα γράφω όλα αυτά, γιατί µιλάω για µένα τουλάχιστον. ∆ώδεκα χρόνια θρησκευτικά στο Σχολείο κανείς δεν µας µίλησε για τη µεγάλη θρησκευτική και πνευµατική συµβολή στη ∆ύση και στην Ανθρωπότητα αυτής της συµβολής των Πατέρων.
Εµείς, µόνο τους Αρχαίους Έλληνες γνωρίζαµε και το Βυζάντιο σκοταδιασµένο, ή έστω µε ένα λύχνο διατήρησης της γλώσσας µας, χωρίς όµως ανώτατη πνευµατική υπόσταση.
Χαίροµαι λοιπόν που έµαθα ότι αυτά τα συγγράµµατα των τριάντα έξι Πατέρων και ασκητών είχαν τόση απήχηση στην αφύπνιση του πνεύµατος στη ∆ύση. Γιατί πέρα από το Θεολογικό πιστεύω µία εξήγηση (π.χ. του τρισδιάστατου) που θέλει πολλά υπόβαθρα ύψιστης διανοητικής φιλοσοφικού επιπέδου, είτε αυτά προέρχονται από φωτισµό είτε από νοησιαρχία (Θεωρία κατά την οποία η νόησης αποτελεί την πρωταρχική αιτία των ψυχικών εκδηλώσεων και την βάση για την προσέγγιση της γνώσης και της αλήθειας), είναι πολύ σηµαντική.
Το Άγιο Όρος είναι το προπύργιο της Oρθοδοξίας µας. Είναι ένα µνηµείο θρησκευτικό και πολιτιστικό που πρέπει οπωσδήποτε να διατηρηθεί µε την συµβολή και εγρήγορση όλων µας. Πιο συγκεκριµένα την πρώτη συγκρότηση αυτής της ανθολογίας την έκανε µάλλον ο µητροπολίτης Κορίνθου Μακάριος Νοταράς (1731-1805). Tότε κυκλοφορούσαν χειρόγραφες κόλλες ανάλογης ανθολόγησης Πατερικών κειµένων στον 18ο αιώνα.
ΔΑυτός τις παρέδωσε στο μοναχό Νικόδηµο τον Αγιορείτη (1747-1809) που ανέλαβε να ελέγξει τα πατερικά κείµενα µε τους σωζόµενους στις βιβλιοθήκες των µονών του Αγίου Όρους κώδικες και να τα εκδώσει.
Η επίδραση της Ρωσικής διασποράς θα είναι πολύ γονιµότερη στις ορθόδοξες χώρες (κυρίως στην Ελλάδα, στην Σερβία, στη Ρουµανία αλλά και στο Λίβανο) εγκαινιάζοντας την λεγόµενη «Θεολογική Άνοιξη» της δεκαετίας του 1960 (οµολογώ ότι και αυτή για πρώτη φορά την άκουσα πρόσφατα).
Ίσως να είναι κι αυτό ιδιαιτερότητα της Ελληνικής φυλής. Ίσως να υπήρξε αντιπολίτευση, που συνήθως δεν κάνει τίποτα σωστό ή θάβει κάθε προσπάθεια γόνιµου αγνοώντας την ουσία και το καλό προς χάριν της αντιπολίτευσης. ∆υστυχώς υπάρχει η ίδια πολιτική και στην εκκλησία.
Σίγουρα κατά γενική οµολογία όλοι µας πήραµε πολλά (food for thought).
Πέραν τούτου, το όλο περιβάλλον, η φύση, η κατάνυξη, το ψάλσιµο των καλόγερων που στο φως των κεριών µοιάζουν µε αγγέλους, είναι µια εικόνα µοναδική!
Κρίµα που δεν τα ήξερα όλα αυτά τόσα χρόνια που έζησα στο εξωτερικό, στη ∆υτική Ευρώπη και την Αµερική. Είχα αρκετές συζητήσεις γύρω από αυτά τα θέµατα και θα µπορούσα να τους µπω λίγο παραπάνω, για να µη µας θεωρούν κοιµώµενους στο Μεσαίωνα και ονειρευόµενους τους Αρχαίους Έλληνες. Το Βυζάντιο δεν ήταν σκοτάδι όπως ισχυρίζονται µερικοί, ήταν µια µεταλαµπάδευση του αρχαίου πνεύµατος, όπως ήταν και η «Φιλοκαλία», το πνευµατικό κέντρο του Αγίου Όρους.
