Σίγουρα όλοι µας έχουµε βοµβαρδιστεί τον τελευταίο καιρό από διάφορους ειδικούς, ηµιµαθείς, άσχετους - τηλεπαραθυράκες και ανθρώπους της πένας µε διάφορες εξηγήσεις της κρίσης για την οποία κανείς κατά τη γνώµη µου δεν έχει δώσει σφαιρικά και ουσιαστικά τα αίτια της (εννοείτε ούτε και εγώ µπορώ).
Πολλές οι εκδοχές, πολλές οι θεωρίες όµως η τελευταία εκτίµηση του Paul Krugman (Ελευθεροτυπίας) φέρνει µία άλλη διάσταση -θα έλεγασε σχήµα οξύµωρο. Αιτία είναι η "αποταµίευση" µε κύριο µοχλό την αποταµίευση των χωρών της Ασίας.
Στη δεκαετία του '90, οι αναδυόµενες οικονοµίες της Ασίας, δανείστηκαν πολλά χρήµατα από το εξωτερικό, ίσως απερίσκεπτα και σε λίγα χρόνια το 19971998 κατέρρευσαν καθώς τα κεφάλαια δεν απέδωσαν τα αναµενόµενα λόγω υπερδανεισµού.
Μετά την κρίση όµως του 19971998, οι χώρες αυτές άρχισαν να "αυτοπροστατεύονται", αγοράζο ντας τεράστιες ποσότητες ξένων χρεογράφων και εξάγοντας έτσι κεφάλαια στον υπόλοιπο κόσµο. Έτσι ο κόσµος γέµισε µε φθηνό χρήµα. Αυτό το φθηνό χρήµα πήγε κυρίως στις Ηνωµένες Πολιτείες αλλά και σε άλλες χώρες.
Το ευκολοπροσιτό χρήµα το χειρίστηκαν κυρίως οι Αµερικάνοί τραπεζίτες µε σύνθετα χρηµατοοικονοµικά µοντέλα γρήγορου πλουτισµού αποκρύπτοντας συνήθως το ρίσκο τους και κοροϊδεύοντας τους επενδυτές.
Μετά µπήκαν και άλλοι στο κύκλωµα, σε ένα σύστηµα µη ελεγχόµενο, µε "µεταπράτες" χρήµατος σε όλες τις βαθµίδες χωρίς κανένας µας να καταλάβει ότι όλο ήταν µία φούσκα και πιθανότατα ορισµένοι από αυτούς να µην το είχαν καταλάβει και οι ίδιοι.
Ακόµη και ολόκληρες χώρες παραπλανήθηκαν, µιλούσαµε για οικονοµικά θαύµατα της Ισλανδίας, Ιρλανδίας, Εσθονίας. Όλα πήγαιναν καλά και ανέβαιναν τα περιουσιακά στοιχεία, οι τιµές των χρεογράφων, τα ακίνητα, όλοι ζούσαν σε ουτοπική κατάσταση ευφορίας. Αλλά µία φούσκα κάποτε θα σκάσει, ελάχιστοι την είχαν προβλέψει, σχεδόν κανείς όµως τόσο παγκοσµιοποιηµένη και βραχυπρόθεσµη, η φούσκα έσκασε και χτύπησε όλους άµεσα και έµµεσα. Αυτές οι τρεις χώρες µοντέλα είναι τώρα στο χείλος της χρεοκοπίας.
Το µεγαλύτερο κόστος της είναι η κακή ψυχολογία του κόσµου και η δυσπιστία σε όλα τα οικονοµικά µοντέλα. Έχει άµεση επίδραση στην πρωτογενή βιοµηχανία π.χ. αυτοκινήτων κ.λ.π. και όπως λέει ο Krugman ήρθε η εκδίκηση της υπερβολής.
Αυτό που είναι πρωτόγνωρο πιστεύω σε πολλούς είναι η εκδίκηση της αποταµίευσης (ας θυµηθούµε εµείς οι παλιοί την ηµέρα της αποταµίευσης, τους κουµπαράδες που µας µοίραζαν όταν ήµασταν µικροί στο σχολείο). Όλοι έχουν ανακαλύψει την λιτότητα φτωχοί και πλούσιοι, εγώ προσωπικά ανέβαλα την αλλαγή του παλιού αυτοκινήτου µου για του χρόνου και να δούµε, κάνω και µικροοικονοµίες και εδώ είναι το οξύµωρο της υπερβολής.
Σαν συνέπεια όλων αυτή η υπερβολική λιτότητα, που πυροδότησε την αποταµίευση στην Ασία, τώρα σκοτώνει και την Παγκόσµια αγορά γιατί η ανάπτυξη χρειάζεται κατανάλωση.
Από την άλλη πλευρά στη δύση είχαµε το αντίθετο τα τελευταία χρόνια και ειδικά στην Ελλάδα µε την υπερβολική κατανάλωση, τα πολλά αυτοκίνητα, η αντικατάσταση της σχολικής ποδιάς µε επώνυµα ρούχα, TV, κοµπιούτερ, οι πολλές πιστωτικές κάρτες, η υπέρµετρη κρατική σπατάλη και δανεισµός. Όµως ήµασταν από την άλλη µεριά και ζούσαµε στη ψευδαίσθηση του πλούτου όπως αυτές οι τρεις χώρες).
Τώρα βέβαια όλοι θυµηθήκαµε την λιτότητα και το πάµε στα άκρα… -λάθος σοβαρόγιατί το µέλλον το βλέπουµε άγνωστο χωρίς να αφήνουµε ακτίνες αισιοδοξίας που είναι το παν για την επιτυχία του σκοπού µας (win win attitude).
Τώρα έχουµε πολλές προβλεπόµενες παγκόσµιες αποταµιεύσεις οι οποίες ξεπερνούν τα ποσά τα οποία θέλουν οι επιχειρήσεις να αποταµιεύσουν που σηµαίνει φρένο στην ανάπτυξη.
Το αποτέλεσµα: µία Παγκόσµια Κρίση που δεν βοηθά το κλίµα και την ψυχολογία να συνεχίζεται χωρίς να διαφαίνεται ο πάτος της.
Για αυτό και εγώ, σαν ένας κοινός θνητός και όχι οικονοµολόγος στα επάγγελµα, θα επικαλεστώ και πάλι τους Αρχαίους µας «Παν µέτρο άριστον» ούτε πολύ αποταµίευση αλλά και ούτε πολύ σπατάλη, ίσως αυτή η φόρµουλα να µας βοηθήσει να ξεπεράσουµε τη κρίση.
Σας έχω γράψει για το σχήµα οξύµωρο που ένας από τους λόγους της κρίσεως οφειλόταν στην αποταµίευση.
Όµως διαβάζοντας το περιοδικό Fortune και τη New York Times, διαπίστωσα ότι υπάρχει ακόµα ένα εξίσου ισχυρό οξύµωρο το οποίο ονοµάζω "Β" µε την επιφύλαξη να βρω και άλλα καθώς η κρίση συνεχίζεται…
Το οξύµωρο είναι ότι η χώρα που δηµιούργησε όλα τα τοξικά προϊόντα και το κύριο µέρος της κρίσης µε τους νέους τίτλους ευγενείας και αριστοκρατίας των Golden Boys αυτή η ίδια η χώρα που θα έπρεπε κανείς να µη την εµπιστεύεται προσελκύει τώρα όλα τα κεφάλαια της αποταµίευσης του κόσµου, εννοώ βέβαια τις ΗΠΑ. Επιπλέον αυτού οι Αµερικανοί επενδυτές εγκαταλείπουν τις επενδύσεις στο εξωτερικό, επαναπατρίζουν τα δολάριά τους και τα µετατρέπουν σε κρατικά οµόλογα.
Αλλά και εκείνες όπου βρίσκονται σε επαρκή ρευστότητα π.χ. όπως η Κίνα αγοράζουν τεράστιες ποσότητες Αµερικανικών χρεογράφων.
Αυτές οι εισροές κεφαλαίων ενισχύουν το δολάριο, βοηθούν βέβαια την κυβέρνηση του Obama για τις χρηµατοδοτήσεις που χρειάζονται για την κρίση αλλά επιδεινώνει την κρίση σε άλλες χώρες του πλανήτη. Όπως και στην Ελλάδα που αναγκαζόµαστε να δανειστούµε ακριβότερα.
Είναι βέβαιο ότι κάθε δολάριο που επενδύεται στην Αµερική λείπει από τις άλλες χώρες που το έχουν πάρα πολύ ανάγκη όπως οι χώρες της Αφρικής, οι Ανατολικές χώρες και ορισµένες χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας. Σε αυτές τις χώρες το πλήγµα είναι και θα είναι µεγάλο, όπως προανέφερα, γενικώς οι χώρες µε χαµηλό εισόδηµα. Η χώρες που εχουν υπερδανειστεί και έχουν µεγάλο χρέος.
Η ροή λόγω αυτού του οξύµωρου, δηλαδή η ροή χρηµάτων προς τις αναδυόµενες χώρες έχει σχεδόν σταµατήσει ή έχει µειωθεί κατά πολύ. Βέβαια το σοβαρότερο θέµα της κρίσης είναι η αρνητική ψυχολογία του κόσµου και το αβέβαιο αύριο.
Παρ' όλα λοιπόν τα τοξικά προϊόντα που ξεκίνησαν από την Αµερική και διαχειρίστηκαν από διαφόρους µε κατά κάποιο διεστραµµένο τρόπο ο κόσµος πιστεύει στην Αµερικάνικη οικονοµία κατά τρόπον οξύµωρο και επενδύει τα κρατικά της οµόλογα γιατί υποθέτει ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν θα φανεί ποτέ αφερέγγυα ως προς το χρέος της.
