Όπως γνωρίζουµε, οι περισσότερες εταιρείες κλείνουν γιατί δεν είναι ανταγωνίσιµο το προϊόν και κυρίως να είναι διεθνώς ανταγωνίσιµο γιατί οι υπηρεσίες και τα εµπορεύµατα κινούνται γρηγορότερα και ταχύτερα ανά τον κόσµο και οι δασµοί και το µεταφορικό κόστος είναι σχετικά µικροί. Άρα για να έχουµε ανάπτυξη πρέπει να έχουµε προϊόντα που είναι διεθνώς ανταγωνίσιµα.
Πρέπει να ασχοληθούµε µε προϊόντα και υπηρεσίες στα οποία να υπάρχει κάποια «competitiveedge» (ανταγωνιστική αιχµή) πέρα του τουρισµού και της ναυτιλίας. Ως λαός έχουµε πολλά ελαττώµατα αλλά και πολλά προτερήµατα και κυρίως δηµιουργούµε σαν άτοµα και όταν είµαστε στριµωγµένοι, και σε αυτό µας βοηθάει η κρίση.
Υπάρχουν αλλαγές που µας ευνοούν, όπως έγραψα για την τρίτη βιοµηχανική επανάσταση, µε τους τρισδιάστατους εκτυπωτές που καθιστούν πιο εύκολη την έρευνα και την κατασκευή σε µικρή κλίµακα, ήδη ορισµένες ελληνικές εταιρείες τη χρησιµοποιούν. Το θέµα πλέον δεν είναι κυρίως τo εργατικό κόστος αλλά η υψηλή τεχνολογία άλλωστε το χαµηλό κόστος αυξάνει µε γρήγορους ρυθµούς, π.χ στη Κίνα έχουν 13-15% αυξηση εργατικού κόστους το χρόνο η διάφορα κλείνει και θα κλείνει. Πέραν της υψηλής τεχνολογίας είναι και το θέµα της παραγωγικότητας και το κόστος της ενέργειας.
Η Aµερική επανέρχεται να είναι πολύ πιο ανταγωνίσιµη γιατί µε το shale gas την καινούρια µέθοδο εξόρυξης αερίου, έχει και θα έχει φθηνή ενέργεια και θα είναι πολύ περισσότερο ανταγωνίσιµη ειδικά σε προϊόντα που χρειάζονται πολλή ενέργεια. Εµείς πιθανόν να αργήσουµε να έχουµε φθηνή ενέργεια άρα πρέπει να βρουµε προϊόντα και υπηρεσίες όχι πολύ ενεργοβόρα.
Oι καινούριες δουλειές στα εργοστάσια χρειάζονται ανθρώπους µορφωµένους, που θα µπορούν να χειριστούν τις αυτόµατες computerisedµηχανές και απο αυτούς έχουµε αρκετό κόσµο µορφωµένο. Πιστεύω ότι έχουµε competitiveedgeστα ηλεκτρονικά και ΙΤ σαν µια απόδειξη είναι το SAP και η NOKIA που µεταφέρουν δραστηριότητες στην Ελλάδα, άλλωστε οι µισθοί µας είναι αρκετά ανταγωνίσιµοι πλέον.
Στις γειτονικές χώρες που µεταφέραµε τα εργοστάσιά µας έχουν και αυτες σηµαντικές αυξήσεις µισθών, το εργατικό κόστος δεν είναι πλέον αποφασιστικός ρόλος, γι αυτό τώρα µε τη κρίση βλέπω επαναπατρισµό ορισµένων διότι στο εξωτερικό υπάρχουν πολλά επιπλέον κόστη, µεταφορά στελεχών και σίγουρα µειωµένη παραγωγικότητα και το ελληνικό κόστος έχει µειωθεί σηµαντικά. O καιρός που όλοι έψαχναν τις γειτονικές χώρες για µεταφορά των εργοστασίων τους νοµίζω τελείωσε.
Με µία «ευνοϊκή µεταχείριση» στο δυνατό που επιτρέπεται από τη Κοινότητα νοµίζω ότι υπάρχει δυναµικό επανεγκατάστασης σε εργοστάσια πιο µοντέρνα και παραγωγικά.
Το εργατικό µας κόστος καθώς και η συνδικαλιστικές σχέσεις έχουν βελτιωθεί κα θα βελτιωθούν.
Στην Αµερική που γίνεται επανεγκατάσταση εργοστασίων, ακόµα φτιάχνουν και εργοστάσια επίπλων που είχαν φύγει ολα γινεται δυνατή διότι και εκεί έχουν καλυτερεύσει πολύ τα συνδικαλιστικα, κατάλαβαν ότι δεν είναι δυνατόν να φύγουν όλοι σε άλλες χώρες όπως η Κίνα που έχει γίνει το εργοστάσιο (workshop) της Αµερικής και του κόσµου.
Στην Κίνα και την Ινδία οι εργάτες γυρεύουν µεγάλες αυξήσεις, ενώ στην Αµερική την τελευταία δεκαετία οι αµερικανικές εταιρείες κέρδισαν µαζικές υποχωρήσεις από τα συνδικάτα και γύρισαν πάλι να είναι πιο ανταγωνίσιµοι και πήραν µαζί την πρωτιά στην ανταγωνιστικότητα κυρίως για τον λόγο ότι είναι πολύ ευέλικτες στον τρόπο χρησιµοποίησης του προσωπικού. Γενικά οι αµερικάνοι είναι φθηνότεροι απο τους ευρωπαίους κατα 15-25% και αυτό ωφείλεται κυρίως στην ευελιξία παρόλο που η αµοιβή είναι υψηλότερη.
Για εµένα είναι προτιµότερη η ευελιξία των συνδικάτων παρά η ανεργία, οι συνδικαλιστές των ανεπτυγµένων χωρών βλέπουν το δάσος και όχι το δέντρο.
O επαναπατρισµός των εργοστασίων έχει προτερήµατα του µικρότερου χρόνου παραδοσης και υψηλότερης ποιότητας και κοντρολάρισµα των πατέντων. Τώρα µε την κρίση που φύγαµε απο το «comfort zone» και θα πρέπει να βγούµε έξω απο το καβούκι µας και να παλέψουµε.
Άλλο ένα competitiveedgeείναι η γεωγραφική µας θέση. Έχουµε κοντά µας αγορές στις οποίες µπορούµε να πουλήσουµε πολλά. Πρόσφατα ο κατασκευαστής που µας έφτιαξε το προκατασκευασµένο εργοστάσιο µας είπε ότι εξαγάγει στη Τυνησία προκατασκευασµένα εργοστάσια από τσιµέντο τα οποία τα στέλνει ολόκληρα από την Ελλάδα µας λέει «δεν υπήρχε δουλειά και έτσι αναγκάστηκα να ψάξω άλλες αγορές και µπορούµε να πουλήσουµε πολλά πρωτογενή προϊόντα π.χ τούβλα, µάρµαρα και όλα τα αγροτικά προϊόντα στις γειτονικές χώρες».
Ψάχνοντας να βρω κατά τη γνώµη των ειδικών ποιά πιστεύουν ότι είναι τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που θα µας βοηθήσουν να βγούµε από την κρίση, βρήκα ένα reportενός διεθνώς γνωστού οίκου (McKinsey) που έχει κάνει µια εµπεριστατωµένη µελέτη για την Ελλάδα και έχει κάνει 100 περίπου προτάσεις για ανάπτυξη σε διάφορους τοµείς.
Εγώ, συνήθως είµαι αισιόδοξος, µε έπιασε κατάθλιψη γιατί σε κανένα τοµέα, εκτός από την ιχθυοκαλλιέργεια και την ναυτιλία που είµαστε πρώτοι, σε όλα τα άλλα είµαστε ουραγοί.
Επιγραµµατικά θα αναφερθώ σε ορισµένα κτυπητά εκτός από τον τουρισµό, ενέργεια, βιοµηχανία, βιοµηχανία τροφίµων, γεωργία, και εµπόριο/χονδρεµπόριο, (πρόσφατα ένας φίλος µου έµπορος υφασµάτων µου είπε ότι βρίσκει σχεδιαστές υφασµάτων, προτείνει και επιλέγει να παραγγέλνει µεγάλες ποσότητες τις οποίες εξαγάγει κυρίως στο εξωτερικό και ειδικά στην Ισπανία, τις παραγγελίες τις δίνει τώρα κυρίως στην Τουρκία, στην Προύσα η οποία έχει καµιά διακοσαριά εργοστάσια υφασµάτων) στα οποία βλέπω µεγάλες πιθανότητες για ανάπτυξη της κατασκευής των γενώσιµων φαρµάκων. (Στη διείσδυση των τροµερά φθηνότερων γενόσηµων π.χ. (generics) είµαστε ουραγοί, µε συντελεστή 30 ενώ η Τουρκία 90, Αµερική 90, Γερµανία 79 κ.λ.π. αυτό σηµαίνει τρείς φορές παραπάνω χρήση από εµάς, υγεία να έχει το ΙΚΑ µας), την ιχθυοκαλλιέργεια, τον ιατρικό τουρισµό, ∆ιακοµιστικό (η Ελλάδα µπορεί να γίνει διακοµιστικό κέντρο της Ανατολικής Ευρώπης π.χ για φορτία προς και από την Άπω Ανατολή µε προορισµό την Ανατολικής Ευρώπη ο Πειραιάς µειώνει τον µεταφορικό χρόνο κατά τέσσερις ηµέρες, αυτό κυρίως οφείλεται στην γεωγραφική θέση της Ελλάδος που πρέπει να εκµεταλλευτούµε), διαχείριση αποβλήτων, εξειδικευµένες κατηγορίες τροφίµων, ανάπτυξη κλασσικών εκπαιδευτικών προγραµµάτων κ.α. Είναι ένας συνδυασµός από οικονοµικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς παράγοντες που έχουν συµβάλλει στη µικρή ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας.
Είναι αποκαρδιωτικό να διαβάζει κανείς οτι η ανάπτυξη του 4% που είχαµε απο το 2000 έως το 2008 το 97% πήγε για κατανάλωση εν σύγκριση µε άλλες χώρες της Κοινότητας που το ποσοστό είναι 70%.
Σίγουρα εµείς και η κυβέρνηση πρέπει να επικεντρωθούµε σε τοµείς που έχουµε µια inherentcompetitiveedge (εγγενείς ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα), δηλαδή αρχίζουµε από κάτι που έχουµε παραµέτρους και που µας βοηθούν πχ η ανάπτυξη ξεχασµένων κλασσικών επιµορφωτικών σπουδών / προγραµµάτων. Εµείς τα έχουµε όλα αµφότερα και την ιστορία και τη κληρονοµιά καθώς επίσης και τη γειτνίαση στα ιστορικά µέρη - είµαστε οι φυσικοί ιδιοκτήτες αυτών των µνηµείων και αυτό είναι που πρέπει να εκµεταλλευτούµε στο έπακρο.
Από την άλλη µεριά έχουν πλήθος επιστηµόνων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό που θα µπορούσαν να µπορούσαν να επανδρώσουν αυτά τα προγράµµατα.
Χρειαζόµαστε 4 τουλάχιστον αγγλόφωνα πανεπιστήµια στην Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Ηράκλειο, που να είναι διεθνούς προβολής και να τα επανδρώσουν χιλιάδες καθηγητές που έχουµε, έτσι ώστε να προσφέρουν την απαιτούµενη µόρφωση στους ξένους σπουδαστές, άλλωστε όταν σπουδάζεις σε µία ξένη χώρα η χώρα ωφελείται πολλαπλώς από την προστιθέµενη αξία που φέρνει κάθε ξένος σπουδαστής (π.χ. εγώ πουλάω χρόνια Γερµανικά προϊόντα και επισκέπτοµαι την Γερµανία συχνά).
Εκεί θα µπορούν να σπουδάζουν φοιτητές από όλο τον κόσµο ακόµα και Κινέζοι (οι οποίοι σπουδάζουν παντού ανά τον κόσµο) και έτσι θα µπορούσε να γίνει µία διακρατική συµφωνία π.χ. θα µπορούσε να έχει µεγάλη επιτυχία στα postgraduateprogram.
Η Γεωπολιτική σηµασία της Ελλάδος είναι σοβαρό και σε αυτό βασίστηκαν οι Κινέζοι και έκλεισαν την συµφωνία για το λιµάνι του Πειραιά, γιατί όχι λοιπόν να συµβεί το ίδιο και στην Θεσσαλονίκη, η οποία έχει στρατηγική θέση και αποτελεί ένα κεντρικό λιµάνι στα Βαλκάνια, να µην γίνει διακοµιστικό κέντρο λόγω της γειτονίας µε όλες τις Βαλκανικές χώρες. Η χώρα επίσης έχει στρατηγική σηµασία για όλους τους µεγάλους, που πρέπει να εκµεταλλευτούµε έξυπνα.
Χρειαζόµαστε ένα εθνικό µοντέλο ανάπτυξης πιο χειροπιαστό έτσι ώστε να γίνει περισσότερο γνωστό σε όλο τον κόσµο, έχω ακούσει για πολλά µοντέλα αλλά ως συνήθως µένουν στα κιτάπια των υπουργείων, όπως έγραψα και παλιότερα η διαφορά µας στην παραγωγικότητα και στον ανταγωνισµό έχει πέντε βασικούς λόγους.
Το σύστηµα αποθάρρυνσης επενδύσεων και επιχειρήσεων να επενδύσουν και να εγκατασταθούν, συν τοις άλλοις έχουµε και το στίγµα της δαιµονοποίησης του κέρδους και των επιχειρηµατιών, των εφοπλιστών, των πολυεθνικών κ.λ.π.
O τοµέας του δηµοσίου είναι µεγάλος και µη αποδοτικός.
Το εργατικό µας δυναµικό δεν έχει ευελιξία και jobmobility.
Το δικαστικό είναι δυσκίνητο και αποτρέπει τις επενδύσεις. και η προχειρότητα, το προσωρινό που γίνεται µόνιµο.
Αυτά τα λέµε αλλά πρέπει να τα κάνουµε και πράξη µε ενέργειες για να τα µειώσουµε όσο περισσότερο γίνεται!
Oι επιχειρήσεις θα είναι µικρές για να ανταγωνιστούν ειδικά προϊόντα ώριµα (saturatedproducts).
Ακούω πολλά παράπονα, ότι τα προϊόντα από τα supermarkets είναι ακριβότερα από ό,τι στις άλλες χώρες της Ευρώπης, όµως σε µελέτη είδα ότι το κόστος λειτουργίας των είναι 30-40% περισσότερο από ότι στην Ευρώπη, πως λοιπόν να είναι φθηνότερα π.χ. τα supermarkets στην Ελλάδα…
Κάτι απίστευτο που διάβασα είναι ότι οι Ιταλοί αγοράζουν το 60% της παραγωγής µας ελληνικό ελαιόλαδο κατά µέσο όρο 2,2 ευρώ το λίτρο και το πωλούν 3,2 ευρώ το λίτρο. ∆εν µπορούµε να οργανωθούµε ούτε στο ελαιόλαδο;
Είµαστε η πρώτη χώρα µε «υπερκανονισµούς», µε ένα συντελεστή 2,4, η Ιταλία 1,1, και η Αµερική / Αγγλία µε 0,8 δηλαδή 2,4: 0,8 =, δηλαδή έχουµε κανονισµούς τρείς φορές παραπάνω από την Αµερική ή την Αγγλία, πώς να τους ανταγωνιστούµε; Μόνο σε αυτό (υπερκανονισµοί) είµαστε στα ίδια επίπεδα µε την Τουρκία για αυτό είµαστε ουραγοί στην παραγωγικότητα.
Αν συγκρίνει κανείς τα χρήµατα που ξοδεύει το κράτος µε γνώµονα το ποιοτικό αποτέλεσµα, εκεί είµαστε και πάλι ουραγοί.
Έχουµε την χαµηλότερη εναλλαγή εργασίας στην Ευρώπη π.χ. συντελεστές 14 µε 30 µε την η ∆ανία δηλαδή οι ∆ανοί αλλάζουν (30:14 = 2,14) 2,14 φορές περισσότερο τις εργασίες τους από εµάς και αυτό αυξάνει την παραγωγικότητα γιατί οι εργαζόµενοι πηγαίνουν εκεί που αποδίδουν περισσότερο.
∆εν έχουµε ευκαιρίες µερικής εργασίας, είµαστε ουραγοί µε µεγάλη διαφορά από π.χ. Oλλανδία.
Ως ουραγοί στην Συνεργασία µεταξύ ακαδηµαϊκού χώρου και επιχειρήσεων είµαστε στον πάτο σε σχέση µε την Αµερική, Σουηδία, Φιλανδία, Ιαπωνία, Ελβετία που βρίσκονται στην κορυφή.
Αυτό είναι πολύ βασικό, η ακαδηµαϊκή γνώση να µεταφέρεται στις επιχειρήσεις έτσι θα µπορούν και οι ακαδηµαϊκοί να δικαιολογούν τα έξοδά τους, εµείς είµαστε ειδικοί στα προγράµµατα που επιδοτούνται από την κοινότητα και µένουν συνήθως στα χαρτιά.
Σε έναν τοµέα είµαστε πρώτοι στις υδατοκαλλιέργειες που παρόλο των διαφόρων περιβαντολλογικών κανονισµών, είναι ένας τοµέας που µπορούµε να αναπτύξουµε περεταίρω, η Τουρκία µας ακολουθεί και ίσως µας ξεπεράσει σε λίγα χρόνια.
Υπάρχουν τροµερές ελλείψεις οδηγιών και ξεκάθαρης χωροθέτισης όπως τα βιοµηχανικά πάρκα, πρέπει να παραχωρηθούν οι χώροι από την κυβέρνηση µε fasttruck.
Όπως έγραψα δεν υπάρχει επένδυση που να αφήνει άθικτο το περιβάλλον, πρέπει η κυβέρνηση µε ορθολογισµό να βλέπει συν & τα πλην µε γνώµονα το κοινό συµφέρον, κανείς δεν θέλει π.χ. υδατοκαλλιέργεια κοντά του, αλλά κάπου πρέπει να γίνουν.
Ένας άλλος τοµέας που µας ταιριάζει είναι ο medicaltourism (ιατρικός τουρισµός).
Έχουµε µόνο µία µονάδα JCI, joint Committee International ή International Monitoring Body, σε σύγκριση µε 43 στην Τουρκία, 21 στην Ιταλία και 14 στην Ταϊλάνδη.
Ένα παράδειγµα είναι η Τουρκία που λειτουργεί το WorldEyeHospital (οφθαλµια τρικό κέντρο το οποίο νοµίζω ότι το ξεκίνησε ένας Έλληνας) στο οποίο γίνονται 5500 εγχειρήσεις στα µάτια εκ των οποίων οι δύο χιλιάδες αφορούν ασθενείς του εξωτερικού.
Μπορούµε να ειδικευθούµε περεταίρω σε ειδικές κατηγορίες προϊόντων που έχουµε competitiveEdge, όπως ο κρόκος Κοζάνης, φάβα Σαντορίνης, Μαστίχα Χίου, αυγοτάραχο Μεσολογγίου και πολλά άλλα. Oι Τούρκοι κάνουν θαύµατα µε τις εξαγωγές των φουντουκιών και οι Ισπανοί µε τα chorizos (είδος λουκάνικου).
Χρειαζόµαστε µία εθνική καµπάνια σε αυτά τα προϊόντα και συστηµατική µαζική παραγωγή.
Και πάλιν λέω: ∆εν έχουµε µόνο σταφίδες…
Όλα αυτά τα απαισιόδοξα εδώ και τρία χρόνια η Ελληνική οικονοµία πήγε στο περιθώριο του περιθωρίου.
Κινδυνεύσαµε να αποκτήσουµε νοοτροπία Loser, παρόλα αυτά βλέπω αρκετά ενθαρρυντικά σηµεία.
Κάποιος είχε ένα εξοχικό και του το έφτιαχνε κάποιος Αλβανός µε (π.χ.) 500 ευρώ. Τώρα µε την κρίση, ο ίδιος δουλεύει πολλές ώρες, ο Αλβανός αµετακίνητος δε µείωσε το τίµηµα του. Ρώτησε ένα φίλο του µήπως και τον βοηθήσει να βρει κάποιον φθηνότερο.
O φίλος του τον ενηµέρωσε ότι βρήκε κάποιον µε λιγότερα χρήµατα (π.χ.) 100 ευρώ, µετά από λίγο καιρό ανακάλυψε ότι ο ίδιος ο φίλος του έκανε την δουλεία και λέγοντας του ότι Γιώργο είµαι άνεργος και έδωσα από 50 ευρώ στους γιούς µου να τελειώσουµε την δουλειά, τότε ο Γιώργος αντί 100 ευρώ του έδωσε 200 ευρώ.
Αυτό είναι αποδεικτικό ότι προσγειωθήκαµε, µια άλλη γραµµατέας χρησιµοποιούσε την καθαρίστρια του γραφείου για να της καθαρίζει την γκαρσονιέρα της, τώρα πλέον το κάνει µόνη της, έκοψε και το γυµναστήριο (ουδέν κακόν αµιγές καλού)…
∆ιάβασα στην Καθηµερινή (09.06.2013) τα µέτρα για το δικαστικό fasttruck - καιρός ήταν, οκτώ σοβαρές ρυθµίσεις π.χ. ο επιχειρηµατίας που ήθελε να κάνει 50MW επένδυση σε ανεµογεννήτριες και τον σταµάτησε το Συµβούλιο Επικρατείας λόγω του θορύβου των ανεµογεννητριών που ενοχλούσε την προσευχή λίγων καλογριών στο παραπλήσιο µοναστήρι, αν αυτό γινόταν τώρα µε τον νέο νόµο ο δικηγόρος δεν θα το έκανε γιατί θα έπρεπε να πληρώσει 1% παράβολο δηλαδή 500.000 ευρω.
Νοµίζω ότι σε αρκετούς τοµείς είµαστε πλέον σε καλό δρόµο (για να µην µεµψιµοιρούµε όλα τα αρνητικά).
