Η ιστορία έχει δώσει το προσωνύμιο Μέγας σε κάποιες εξαιρετικές προσωπικότητες που ξεχώρισαν στο διάβα των αιώνων. Μεταξύ αυτών και στον Μεγάλο Κωνσταντίνο που η Εκκλησία ανακήρυξε Άγιο και Ισαπόστολο. Ιστορίες και θρύλοι συνοδεύουν τη μνήμη του και σχεδόν όλες οι οικογένειες στην Ελλάδα έχουν κάποιο μέλος τους με το όνομα Κωνσταντίνος. Επειδή για τον Άγιο Κωνσταντίνο έχουμε όλοι ακούσει και μάθει πολλά, από την εποχή που ήμασταν ακόμη στο σχολείο, δεν είχα σκοπό να γράψω ή να μιλήσω για τη ζωή του, μέχρι που διάβασα πρόσφατα ένα βιβλίο με τίτλο «Ο Πατήρ της Ρωμιοσύνης», της μοναχής Ολυμπιάδος Ντίτορα. Αυτή η σύνδεση με τη Ρωμιοσύνη μού κέντρισε το ενδιαφέρον και αποφάσισα να σας μιλήσω γι᾽ αυτόν και να γράψω και ένα άρθρο που θα δημοσιευτεί στο επόμενο τεύχος της εφημερίδας. Ο Μέγας Κωνσταντίνος (272-337μ.Χ.) γεννήθηκε στη Ναϊσό της Άνω Μοισίας της Σερβίας από την Αγία Ελένη που ήταν Ελληνίδα και χριστιανή. Ο πατέρας του λεγόταν Κωνστάντιος, ήταν Ιλλυριός και συγγενής του αυτοκράτορα Κλαυδίου. Η Ναϊσός είναι η σημερινή Νις, η τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Σερβίας, στα βόρεια της Θεσσαλονίκης, και μάλιστα το αεροδρόμιό της ονομάζεται Μέγας Κωνσταντίνος. Η μητέρα του Ελένη, μετέπειτα Αγία και Ισαπόστολος, ήταν από το Δρέπανο της Βιθυνίας, που βρίσκεται στον κόλπο του σημερινού Ισμίτ, της αρχαίας Νικομήδειας. Ο Μέγας Κωνσταντίνος, προς τιμήν της μητέρας του, μετονόμασε αργότερα το Δρέπανο Ελενόπολη.
Ho-hum Επισκέφθηκα το Ισμίτ όταν χτιζόταν εκεί ένα μεγάλο διυλιστήριο και πήγαμε μαζί με ένα συνεργάτη μου για να κλείσουμε μια δουλειά. Συναντηθήκαμε με τον πρόεδρο του διυλιστηρίου, ο οποίος ήταν πολύ απαιτητικός και δύσκολος μαζί μας και ήθελε να ξέρει με κάθε λεπτομέρεια το τι θα κάνουμε. Καθώς φεύγαμε, έγνεψα στο συνεργάτη μου, που είχε στην τσάντα του ένα κονιάκ Μεταξά 7 αστέρων «να του το δώσουμε;» και αυτός συμφώνησε. Είπα, λοιπόν, στον πρόεδρο «σας φέραμε αυτό το κονιάκ, φαντάζομαι να το γνωρίζετε» και μας απάντησε στα αγγλικά «βεβαίως το γνωρίζω» και στη συνέχεια, στα ελληνικά πια και χαμογελώντας, «έχω γεννηθεί στην Κομοτηνή και έχω σπουδάσει στην Ελλάδα». Συνεχίζοντας, σε πολύ φιλικό κλίμα, μας είπε «θα προσπαθήσω να περάσω την πρότασή σας από το διοικητικό συμβούλιο» και τελικά μας έδωσαν τη δουλειά. Όταν μείναμε μόνοι, είπα στον συνεργάτη μου «ευτυχώς που έχουμε μάθει όταν πηγαίνουμε σε σημαντικά meetings, ακόμα και στις μεταξύ μας συζητήσεις, να είμαστε προσεκτικοί και “κουμπωμένοι”, γιατί είναι πιθανόν ακόμη και να μας ηχογραφούν». Τότε δεν ήξερα ότι το Ισμίτ ήταν η Νικομήδεια, η πρώτη πρωτεύουσα του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους, όπου έμενε ο Μέγας Κωνσταντίνος όσο έχτιζε την Κωνσταντινούπολη. Αν το ήξερα, μετά την τόσο εγκάρδια συζήτηση και το θετικό αποτέλεσμα, θα έλεγα στον πρόεδρο ότι «χαίρομαι που βρίσκομαι στο Ισμίτ, την αρχαία Νικομήδεια, με την τόσο μεγάλη ιστορία». *** Δεν γνωρίζουμε επώνυμους δασκάλους του Κωνσταντίνου, είναι όμως βέβαιο πως είχε φροντίσει ο στρατηγός πατέρας του να διαπαιδαγωγήσει και να μορφώσει τον πρωτότοκο γιο του κοντά σε φημισμένους δασκάλους. Ακόμα πιο βέβαιο είναι πως το παιδί διαπαιδαγωγήθηκε άριστα και από τους δύο γονείς του. Η Ελένη μαζί με το γάλα είχε μεταδώσει στο παιδί της την ευσέβεια στα θεία. Αυτό ήταν και το κύριο γνώρισμα της προσωπικότητος του Κωνσταντίνου από την αρχή μέχρι το τέλος της ζωής του. Ο πατέρας του Κωνστάντιος τον είχε εισαγάγει στη στρατιωτική ζωή και τέχνη που απαιτεί πειθαρχία, ακρίβεια και σωματική άσκηση. Ο Κωνστάντιος είχε αρετή, δικαιοσύνη και συνέπεια. Με αυτά γαλούχησε το παιδί του στον ύψιστο βαθμό και ο Κωνσταντίνος αγάπησε τη στρατιωτική ζωή περισσότερο από τη φιλοσοφία και υπήρξε αδιαμφισβήτητα ο πιο μεγαλοφυής στρατιωτικός στον κόσμο. Η Ελένη, στα λιγοστά χρόνια που είχε κοντά της τον Κωνσταντίνο, του μιλούσε για τους ένδοξους προγονούς του, τους Τρώες, λέγοντάς του ότι εκεί κοντά στην ηρωική Τροία γεννήθηκε και η ίδια. Με αυτόν τον τρόπο, οι δύο κόσμοι, της ρωμαϊκής πειθαρχίας και της ελληνικής παιδείας, ενώθηκαν στην ψυχοσύνθεση του παιδιού καθώς μεγάλωνε. Όταν ο Κωνσταντίνος ήταν 15 χρονών, ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός επέβαλε στον Κωνστάντιο να χωρίσει την Ελένη και να παντρευτεί τη Θεοδώρα, κόρη του Μαξιμιανού, προκειμένου να γίνει Καίσαρας στην Ανατολή. Αυτό το πήρε πολύ βαριά ο Κωνσταντίνος, που αγαπούσε τη μητέρα του και ήταν πολύ συνδεδεμένος μαζί της. «Η φιλοδοξία σου» είπε στον πατέρα του «νίκησε τα πιο ευγενικά αισθήματα». Ο Καίσαρας πλέον Κωνστάντιος, πολύ στεναχωρημένος τού απάντησε: «Θα με καταλάβεις αργότερα». Έτσι ο Κωνσταντίνος ζούσε με τον πατέρα του και τη μητριά του Θεοδώρα, η οποία σύντομα φρόντισε να απαλλαγεί από την παρουσία του. Σε μυστική συνεννόηση με τον πατέρα της, απαίτησε από τον Κωνστάντιο να στείλει τον γιο του, τον νεαρό Κωνσταντίνο,στη Νικομήδεια, στην αυλή του Διοκλητιανού και του Γαλέριου. Ο Διοκλητιανός εντυπωσιάστηκε από τον νεαρό χιλίαρχο και εξετίμησε το ήθος και τις ικανότητες του Κωνσταντίνου, σε αντίθεση με τον Γαλέριο που τον έβλεπε ανταγωνιστικά, τον φθονούσε και τον πολεμούσε θανάσιμα. Η Νικομήδεια δεν ήταν μακριά από το Δρέπανο όπου ζούσε η Ελένη μετά τον χωρισμό της από τον Κωνστάντιο, και ο νεαρός Κωνσταντίνος σύντομα συναντήθηκε με τη μητέρα του, στην οποία κατέφευγε συχνά για να βρίσκει αγάπη και παρηγοριά. Εν τω μεταξύ, ο Μαξέντιος με τον πατέρα του Μαξιμιανό, που διοικούσαν στη Δύση, αποφάσισαν να συμμαχίσουν με τον Κωνσταντίνο, για να μην κινδυνεύσουν από άλλη επιδρομή της Ανατολής. Το τίμημα αυτής της συμμαχίας ήταν και πάλι ένας γάμος. Απαίτησαν να διαζευχτεί ο Κωνσταντίνος τη Μινερβίνα, με την οποία είχε αποκτήσει έναν γιο, τον Κρίσπο, και να παντρευεί την ωραιότατη Φαύστα, κόρη του Μαξιμιανού και αδελφή του Μαξέντιου. Τα λόγια του Κωνστάντιου, «θα με καταλάβεις κάποτε και θα με θυμηθείς, Κωνσταντίνε»επιβεβαιώθηκαν δραματικά, ο Κωνσταντίνος παντρεύτηκε τη Φαύστα, αναγνωρίστηκε Αύγουστος, και το 306 Αυτοκράτορας. Η Ελένη συναντήθηκε με τον αυτοκράτορα πλέον γιο της στη Νικομήδεια και έμεινε στο παλάτι κοντά του. Η επιρροή στον γιο της αυτή την εποχή ήταν καταλυτική υπέρ της νέας θρησκείας. Ο Κωνσταντίνος τής έδωσε αμέσως τον τίτλο της Αυγούστας και εκπλήρωσε την επιθυμία της να επισκεφθεί τους Αγίους Τόπους, όπου βρήκε τον Σταυρό του Χριστού και έκτισε στον λόφο του Γολγοθά τον ναό της Αναστάσεως, στη Βηθλεέμ τον ναό της Γεννήσεως του Χριστού και στο όρος των Ελαιών τον ναό της Αναλήψεως. Για τον σκοπό αυτό, είχε πάρει μαζί της τον αρχιτέκτονα Ζηνόβιο. Ο Κωνσταντίνος, παρόλες τις αντιξοότητες και τους πολέμους, επικράτησε των αντιπάλων του και τελικά το 324 έγινε μονοκράτωρ, μοναδικός ηγέτης Δύσης και Ανατολής, μέχρι τονθάνατό του, το 337 μ.Χ. Ήταν ένας από τους πιο ισχυρούς αυτοκράτορες της Ρώμης που ένωσε την αυτοκρατορία μετά από δεκαετίες εμφυλίων πολέμων. Αναδείχθηκε ως ο πολιτικός και θρησκευτικός άνδρας που σηματοδότησε ολόκληρο τον χριστιανικό κόσμο και δημιούργησε συνθήκες που επηρέασαν διαχρονικά και στο σύνολό της την παγκόσμια ιστορία. Το 313 υπέγραψε το Διάταγμα των Μεδιολάνων, που έμεινε στην ιστορία επειδή προέβαλε την αρχή της θρησκευτικής ανεξαρτησίας, που αποτελεί πανανθρώπινο δικαίωμα. ΤοΔιάταγμα των Μεδιολάνων δεν αδίκησε τους ειδωλολάτρες, και δεν γινόταν να τους αδικήσει, γιατί εκείνη την εποχή ο πληθυσμός της αυτοκρατορίας κατά 90% ήταν ειδωλολάτρες, απλώς έδωσε ίσες ευκαιρίες στους χριστιανούς. Η Εκκλησία ονόμασε τον Κωνσταντίνο ισαπόστολο και δικαίως, γιατί:
με το Διάταγμα της ανεξιθρησκίας ανακούφισε τους χριστιανούς και έδωσε ελευθερία και ώθηση στην εξάπλωσή τους.
με την οικοδόμηση ναών και την ευνοϊκή νομοθεσία υπέρ της Εκκλησίας, βοήθησε στην εξάπλωση του χριστιανισμού.
τιμώντας τον Χριστό και τους Αγίους με γιορτές και πανηγύρεις, τροφοδότησε την επέκταση της νέας θρησκείας.
προστατεύοντας προσωπικά τους πιστούς και τα δικαιώματά τους, ενθάρρυνε πολλούς να προσχωρήσουν στην πίστη.
Λίγα χρόνια μετά, το 325, συγκάλεσε την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια της Βιθυνίας για να αντιμετωπίσει την αίρεση του Αρείου. Πρόεδρος της Συνόδου ήταν ο Ἅγιος Ευστάθιος Αντιοχείας και ο Αυτοκράτορας παρακολούθησε σιωπηλά τα τεκταινόμενα, από τη θέση που του υπέδειξε ο πρόεδρος να καθίσει, ενδεικτικό του ήθους και της ταπείνωσής του. Πολλές φορές έχω αναρωτηθεί, ποια άραγε θα ήταν η πορεία του Χριστιανισμού στην Ανατολή αλλά και στη Δύση χωρίς τον Μεγάλο Κωνσταντίνο... *** Ο Κωνσταντίνος δεν γκρέμισε τη Ρώμη, αλλά τη μετέφερε στην Κωνσταντινούπολη. Γι' αυτό συντηρούσε στη νέα πόλη το ρωμαϊκό όνομα, το κράτος τον Ρωμαίων, τη ρωμαϊκή πολιτεία. Το όνομα Ρώμη σήμαινε το έδαφος του Βυζαντινού κράτους, που συχνά οι Βυζαντινοί το έλεγαν «Ρωμανία». Ο όρος «Ρωμανία» δήλωνε στο σύνολό της την αυτοκρατορία. Οι δυτικοί συγγραφείς ονόμαζαν «Ρωμανία» το ανατολικό μέρος του ρωμαϊκού κράτους. Ανάμνηση αυτών των ιστορικών αρχών είναι σήμερα οι όροι «Ρωμιός» και «Ρωμιοσύνη». Σημαίνουν τον σύγχρονο Έλληνα, τον σύγχρονο Ελληνισμό, τη συνέχεια του ρωμαϊκού και ελληνικού κόσμου. Η λαϊκή ποίηση χρησιμοποιεί τον όρο «Ρωμιός», για να δηλώσει τον λαό που επέζησε μετά την πτώση της Πόλεως. Η βυζαντινή αυτοκρατορία, η Ρωμιοσύνη, γεννήθηκε από τη μεταμόρφωση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας υπό την επίδραση του ελληνισμού και του χριστιανισμού. Ο Κωνσταντίνος, χωρίς να είναι ο τελευταίος Ρωμαίος αυτοκράτορας, γιατί δεν τελείωσε η Ρώμη, είναι ο ιδρυτής και ο πρώτος αυτοκράτορας του Βυζαντίου και της Ρωμιοσύνης. Δεν έκτισε τη βυζαντινή αυτοκρατορία στα ερείπια της ρωμαϊκής κληρονομιάς, αλλά τη συντήρησε με δύο νέες δυνάμεις. Έτσι η ρωμαϊκή κληρονομιά –δίκαιο, οργάνωση, πειθαρχία–τροφοδοτήθηκε από τη δύναμη της ελληνικής παιδείας –ιδέες, αξίες, ήθος– και ανακαινίστηκε από τις δυνάμεις του χριστιανισμού –πίστη, αγάπη, εγκράτεια– ώστε να αποτελέσουν και τα τρία μαζί τη βυζαντινή πολιτική ιδεολογία, τη Ρωμιοσύνη. Επομένως, δεν κατάργησε τη Ρώμη ο Κωνσταντίνος, όπως τον κατηγορούν, αλλά άλλαξε τον πολιτικό και θρησκευτικό προσανατολισμό της. Με τον τρόπο αυτόν κατάφερε να διασώσει όλα τα υγιή και αιώνια στοιχεία των αρχαίων πολιτισμών, κυρίως του ελληνικού και ρωμαϊκού από τα βάρβαρα κύματα, που απειλούσαν τη Δύση από Βορρά και την Ανατολή από τα ανατολικά. Γερμανικά φύλα κατέβαιναν προς τη Ρώμη ολοταχώς και θα εξαφάνιζαν με τις βαρβαρότητές τους την αιώνια πόλη και τον πολιτισμό της. Επίσης, οι Πέρσες και άλλοι απολίτιστοι λαοί απειλούσαν την κοιτίδα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού από τα ανατολικά. Ο Κωνσταντίνος με την ίδρυση της Κωνσταντινουπόλεως, διέσωσε και τα δύο. Στο «όστρακο» του ρωμαϊκούπολιτισμού έκλεισε την υψηλή ελληνική σκέψη και το αφιέρωσε ως ανάθημα αθάνατο στον αληθινό Θεό. Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι ο ρωμαϊκός πολιτισμός μετασχηματίστηκε από τον Κωνσταντίνο σε βυζαντινό πολιτισμό. Ισχυροί παράγοντες μετασχηματισμού ήταν δύο, η κλασσική σκέψη και αρετή της αρχαίας Ελλάδος και η χριστιανική διδασκαλία, που πρόσφερε μοναδική δυναμική στον πολιτισμό και τον συντήρησε στον αιώνα. Αυτές οι δύο δυνάμεις έχοντας ως βάση το μοναδικό ρωμαϊκό δίκαιο πρόσφεραν μεγάλη ιστορική υπηρεσία στον πολιτισμό μας. Η Δύση ήταν σχεδόν πεθαμένη, όταν το Βυζάντιο εξακολουθούσε να προσφέρει στον πολιτισμό. Θα ανακάμψει μόνον όταν η Κωνσταντινούπολη, η Ρωμιοσύνη, θα ενταφιαστεί στην οθωμανική τέφρα και οι φορείς του πολιτισμού, οι λόγιοι του Βυζαντίου θα μετακομίσουν στη Δύση. Αυτόν τον κύκλο έκαναν τα πολιτισμικά αγαθά. Γεννήθηκαν στην αρχαία Ελλάδα. Διαδόθηκαν από τον Έλληνα στρατηλάτη Αλέξανδρο στον ανατολικό κόσμο. Διασκορπίστηκαν στη Δύση με τη ρωμαϊκή κυριαρχία. Σε μια κρίσιμη καμπή, όταν έτειναν να χαθούν εξαιτίας του ευδαιμονισμού και της βαρβαρότητος, διαφυλάχτηκαν από τον Κωνσταντίνο στο χιλιετές Βυζάντιο. Έπεσε το Βυζάντιο και τα αγαθά του πολιτισμού μετακόμισαν πάλι στη Δύση με τους λογίους, για να αποτελέσουν σταθερή βάση και θεμέλιο του σύγχρονου πολιτισμού. Σε αυτή τη διαδρομή του πολιτισμού δεν πρέπει να λησμονεί κανένας την αφετηρία και το λίκνο του, την Ελλάδα, και τους Μεγάλους, που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διάδοση και διαφύλαξή του. Αυτοί ήταν ο Μακεδών Μέγας Αλέξανδρος και ο Ρωμαίος αυτοκράτωρ Μέγας Κωνσταντίνος, που ήταν ο πατέρας της Ρωμιοσύνης και ο ιδρυτής του βυζαντινού κράτους. Η ιστορία εκτιμώντας αυτή τη συμβολή τους στη διακίνηση και διαφύλαξη αυτού του πολιτισμού τούς ονόμασε Μεγάλους. Ο Κωνσταντίνος εδραίωσε τη θέση του ως μονοκράτορας και συνέδεσε τη νίκη του με τη χριστιανική πίστη, αφού σύμφωνα με την παράδοση είδε το όραμα του Σταυρού με το μήνυμα "Εν τούτω νίκα". Όποια και να είναι η αλήθεια, όραμα ή οπτασία, γεγονός είναι ότι ο Κωνσταντίνος είδε ή βίωσε «κάτι», το οποίο τον ώθησε να λάβει μια ιστορική και πρωτάκουστη για τα δεδομένα της εποχής απόφαση: Οι ρωμαϊκές λεγεώνες, όταν οδηγούνταν στις μάχες, είχαν μπροστά τους προπορευόμενα τα αγάλματα των πατρώων θεών. Ο Κωνσταντίνος διέταξε τα αγάλματα αυτά να αντικατασταθούν από ένα κόκκινο ύφασμα στη μέση του οποίου ήταν κεντημένο το σύμπλεγμα των γραμμάτων Χ και Ρ, όπως το είδε στο όραμά του. Το ύφασμα αυτό αποτελούσε το καινούργιο έμβλημα του αυτοκράτορα και έμεινε γνωστό ως λάβαρο. Το σύμπλεγμα Χ και Ρ (χριστόγραμμα) μπήκε και στις ασπίδες των στρατιωτών. Οι χριστιανοί στρατιώτες αναθάρρησαν από τη διαταγή του αυτοκράτορά τους και οι χριστιανοί που ήταν στα στρατεύματα των αντιπάλων δεν πολεμούσαν. Ο Κωνσταντίνος ήταν από τους λίγους αήττητους στις μάχες και πίστευε ακράδαντα ότι τον βοηθούσε ο Θεός. *** Δεν θα παραλείψω, όμως, να μνημονεύσω και δύο περιπτώσεις στις οποίες φάνηκε να ηττήθηκε. Στην προσωπική του ζωή ο Κωνσταντίνος δεν ευτύχησε. Τον κατηγορύν ότι σκότωσε τον γιο του και τη γυναίκα του, τον Κρίσπο και τη Φαύστα. Ένας απολογητής τουΧριστιανισμού θα έλεγε ότι όλοι οι Άγιοι αμάρτησαν, αλλά δεν σου μένει το αγκάθι; Σκότωσε τον γιο του και τη γυναίκα του; Τι Ἅγιος είναι αυτός; Συμπυκνώνοντας τους ιστορικούς που ασχολήθηκαν με αυτό το θέμα, θα αναφέρω πολύ σύντομα τα εξής: Ο Κωνσταντίνος θεώρησε πολύ μεγάλο αδίκημα τη μοιχεία, από τα ύψιστα αδικήματα που βιώνονται σε μια πολιτεία και εξέδωσε αυστηρότατα διατάγματα για τους μοιχούς. Λίγες μέρες μετά την έκδοση αυτών των διαταγμάτων, η Φαύστα κατηγόρησε τον γιο του Κωνσταντίνου από την πρώτη του γυναίκα, τον Κρίσπο, ότι της έκανε σεξουαλική επίθεση. Θυμηθείτε ότι αυτή η γυναίκα είχε με τον Άγιο Κωνσταντίνο άλλα τρία παιδιά. Και οι τρεις μετά τον Άγιο Κωνσταντίνο έγιναν αυτοκράτορες. Κατηγορεί ποιον; Τον πρωτότοκο, τον Κρίσπο, ο οποίος πρέπει να εξαφανιστεί, γιατί αν ζήσει ο Κρίσπος, δεν θα μπορούν τα παιδιά της να γίνουν αυτοκράτορες. Και κατηγορεί τον γιο του αυτοκράτορα που μισεί τη μοιχεία, για μοιχεία! Λένε οι ιστορικοί, ποιο πολιτικό κουράγιο θα είχε ο Άγιος Κωνσταντίνος να πει, τον συγχωρώ γι᾽ αυτό που έκανε; Ο νόμος ήταν σχετικός, δηλαδή για μερικούς; ΗΦαύστα φέρθηκε με πανουργία και είπε «μου έκανε σεξουαλική επίθεση». Το έμαθε ο Κωνσταντίνος και έδωσε εντολή να κρατηθεί στη φυλακή ο Κρίσπος. Έδωσε την εντολή πριν να διαπιστωθούν τα γεγονότα. Δεν δίνει εντολή, όπως απέδειξαν οι ιστορικές έρευνες, να δολοφονήσουν τον γιο του. Όμως, έπρεπε να τον συλλάβει. Πριν προλάβει να εξετάσει, αν έγινε το γεγονός ή όχι, δίνεται μια άλλη εντολή, στη φυλακή που τον είχαν, να δολοφονηθεί. Οι τότε ιστορικοί ζητούν να βρούν, πού είναι το ένταλμα της δολοφονίας του Κρίσπου. Ποιος έδωσε εντολή; Για να δοθεί εντολή, έπρεπε να υπάρχει το χρυσόβουλο του αυτοκράτορα, το οποίο το είχε μόνο ο Κωνσταντίνος στο δωμάτιό του, όπου προφανώς είχε πρόσβαση και η Φαύστα. Οι σύγχρονοι ιστορικοί, χωρίς να μεροληπτούν, ομολογούν ότι η Φαύστα έσπευσενα δολοφονήσει τον Κρίσπο, πριν αποκαλυφθεί το σκάνδαλο, δηλαδή ότι είναι ψέμα η κατηγορία, και υπογράφει ψεύτικα με το χρυσόβουλο, με την υπογραφή του Κωνσταντίνου, και ο Κρίσπος δολοφονείται. Μετά από λίγο καιρό, μέσα στον τρομερό πόνο του για τη δολοφονία του παιδιού του, αναζητά τον δολοφόνο. Και πρέπει, τώρα λένε πρέπει, γιατί δεν υπάρχει μαρτυρία, να ανακάλυψε ότι είναι η Φαύστα από πίσω και δίνει εντολή να απομακρυνθεί από κοντά του. Ξαφνικά, δίνει εντολή να φύγει από κοντά του. Απομακρύνεται και ιστορικές μαρτυρίες λένε ότι ζει άλλα τέσσερα χρόνια και πεθαίνει από κάποια αρρώστια. Οι κατήγοροί τουυποστηρίζουν ότι αμέσως μετά τη δολοφονία του Κρίσπου, που ανακαλύπτει ο Κωνσταντίνος ότι ήταν πλάνη και έφταιγε η Φαύστα, τη στραγγάλισε. Όμως, υπάρχουν ιστορικές μαρτυρίες ότι έζησε άλλα τέσσερα χρόνια μακριά του και πεθαίνει από κάποιο άλλο λόγο. *** Όταν ο Κωνσταντίνος ανέλαβε τα ηνία της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, είχαν εκφυλιστεί τα ήθη επικίνδυνα. Η ειδωλολατρία ευνοούσε το νοσηρό κλίμα, διδάσκοντας και θεοποιώντας τις ακόλαστες πράξεις. Η αλαζονεία των Ρωμαίων αυτοκρατόρων ευτέλιζε την ανθρώπινη αξιοπρέπεια με κάθε τρόπο. Το προνομιούχο δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη κατέβαζε στην τάξη των δούλων και των ζώων τους αλλοεθνείς. Η κρατική μηχανή είχε διαφθαρεί ολοκληρωτικά και καταπίεζε βάναυσα τους υπηκόους. Στον αντίποδα αυτών αξίζει να σας καταθέσω μερικούς νόμους που έδειχναν την απέραντη φιλανθρωπία του. Έβγαλε νόμους για τις δίκες, καθαρής δικονομίας, πόσοι είναι οι μάρτυρες, τι πρέπει να πούνε, πώς ελέγχονται οι μάρτυρες, αν λένε αλήθεια, αν λένε ψέματα, ποιος το ελέγχει; Και αυτό, ενώ βγάζει τέτοιο νόμο, ολόκληρο παιχνίδι ψέματος παίζεται πίσω από την πλάτη του. Η τραγική ειρωνεία... Ἔχει μια βαθύτατη κοινωνική νομοθεσία, μια βαθιά προστασία για τις χήρες, για τα ανήλικα τέκνα, για τα ορφανά. Εἶναι πολύ προχωρημένη η νομοθεσία του για εκείνη την εποχή. Θέλει φορολογική δικαιοσύνη. Νιώθει ότι το κράτος αδικεί τον πολίτη και βάζει τους κρατικούς παράγοντες, που έπαιρναν άδικους φόρους, να επιστρέψουν το τι πήραν άδικα από τον λαό τα τελευταία χρόνια, αναδρομικά! Ζητάει να γίνει έφεση, σε κάθε κυβερνήτη των περιοχών της αυτοκρατορίας, ελέγχει τις εφέσεις και όπου υπήρχε αδικία, βάζει το κράτος να γυρίσει πίσω όλα τα αδίκως εισπραχθέντα χρήματα. Και μέσα σε όλα αυτά, φυσικά, δεν χτύπησε καμία ξένη θρησκεία. Σεβάστηκε τους πάντες. Μόνοι τους κατέρρευσαν! Παράλληλα ο Κωνσταντίνος διακρίθηκε για την ανθρώπινη αντιμετώπιση των καταδίκων. Περιορίστηκαν οι σιδερενιες χειροπέδες. Τα κελιά ήταν φωτεινά και υγιεινά. Υπήρχαν ώρες περιπάτου στο φως της ημέρας. Καταργήθηκε η θραύση των άκρων. Καταργήθηκε η ποινή της σταυρώσεως. Καταργήθηκε ο στιγματισμός του προσώπου με πυρωμένο σίδερο γιατί έλεγε ο Κωνσταντίνος ότι το πρόσωπο είναι εικόνα του Θεού και δεν πρεπει να παραμορφώνεται. Επίσης, καταργήθηκε η κατάρα των μονομαχιών. Οι πολίτες μπορούσαν να προσφύγουν σε επισκοπικό δικαστήριο. Απαγορεύτηκε η εκδίκαση των υποθέσεων την Κυριακή και άλλα πολλά. *** Αξίζει να αναφέρουμε τον τρόπο ζωής του Κωνσταντίνου στην περίοδο της ειρήνης, όταν δεν ήταν απασχολημένος με έναν πόλεμο. Ο Κωνσταντίνος αγρυπνούσε τις περισσότερες νυχτερινές ώρες, συντάσσοντας παιδευτικούς λόγους, για να ωφελήσει τους υπηκόους του. Γι' αυτό οργάνωνε μεγάλες συγκεντρώσεις, όπου μιλούσε ο βασιλεύς ως ιεροκήρυκας. Οι λόγοι του είχαν μια συγκεκριμένη δομή.
Ήλεγχε την πολύθεη πλάνη της ειδωλολατρίας.
–Όσοι προέρχονται από φθαρτή γέννηση, δεν είναι αθάνατοι. Δεν μπορεί επομένως να είναι αθάνατο το σμήνος των θεών, που προέρχεται από μοιχεία και ακολασία. Ακόμα και οι άνθρωποι λατρεύουν και τιμούν αυτούς τους θεούς με μοιχείες και ακολασίες. Οι αγαλματοποιοί φτιάχνουν τους αθάνατους θεούς και στη συνέχεια τους λατρεύουν.
Δημιουργός όλων είναι ο Θεός και όχι η τύχη.
–Είναι επιπόλαιοι και παράλογοι οι άνθρωποι, που αποδίδουν στην τύχη όσα δεν μπορούν να κατανοήσουν. Η ακριβής και αρμονική πρόνοια του Θεού είναι που ρυθμίζει τα πάντα, ὥστε να είναι εξαίσιο θαύμα όλη η κτίση. Η δύναμη της ηλιακής θερμότητος, η γονιμότητα των ανέμων, η δροσιστική βροχή, η διάταξη των πλανητών, τα ύψη των ορέων, τα βάθη των κοιλάδων, οι διαστάσεις των θαλασσών και της ξηράς είναι αποδείξεις της λογικής προνοίας και συνέσεως του Θεού.
Οι φιλόσοφοι είχαν εσφαλμένες δοξασίες.
Ακόμα και ο Σωκράτης και ο Πλάτων, ενώ παρότρυναν τους ανθρώπους να ξεφεύγουν από τα αισθητά και γήινα, για να υψωθούν στα νοητά και ουράνια, μπέρδευαν στη φιλοσοφία τους πλήθος θεών και συντηρούσαν τους ανθρώπους στην αλόγιστη πλάνη. Συμπερασματικά να πω ότι η τριακονταετής διακυβέρνηση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας από τον Κωνσταντίνο ήταν μια «κωνσταντίνεια» επανάσταση. Η προσωπικότητα του Μεγάλου Κωνσταντίνου ήταν η ανάμιξη στο ίδιο πρόσωπο ανόμοιων πορτραίτων και η σύνθεση μεγάλων αντιθέσεων. Αυτό έφερε την επανάσταση, που δεν είχε προηγούμενο, αλλά ούτε επαναλήφθηκε ποτέ στην ιστορία. Έτσι ομολογείται
Πως ήταν ριζοσπάστης, αλλά και συντηρητικός.
Καινοτόμος, αλλά και θεματοφύλακας του έργου των προκατόχων του.
Ήταν ειδωλολάτρης, αλλά προτιμούσε τον Χριστιανισμό.
Ηράκλειος τετράρχης κατά τους εθνικούς, αλλά Άγιος και Ισαπόστολος για την Εκκλησία.
Ήταν ο δημοφιλέστερος ηγέτης όλων των εποχών, αλλά και ο πιο αδικημένος από την ιστορία.
Συγκαταβατικός και καλοσυνάτος για τους πονεμένους και αδυνάτους, αλλά σκληρός και αμείλικτος για τους ισχυρούς και αδίκους.
Εγκρατής στην προσωπική του ζωή και συντηρητικός, αλλά ορμητικός στις αποφάσεις και στις δράσεις.
Ο Μέγας Κωνσταντίνος παραμένει αμφιλεγόμενη μορφή στη Δύση, καθώς συνδέεται περισσότερο με την Ανατολή και τη Βυζαντινή κληρονομιά. Απόδειξη είναι ότι ελάχιστοι στη Δύση βαπτίζονται με το όνομά του. Ενώ αναγνωρίζεται για την επιρροή του στη χριστιανική ιστορία, οι πολιτισμικές, θρησκευτικές και ιστορικές διαφορές ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση εξηγούν την κριτική και τη σχετική αποστασιοποίηση της Δύσης από το όνομά του, και ένας από τους λόγους είναι ότι μετέφερε το κέντρο, από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη. Αντίθετα, στην Ορθόδοξη παράδοση, ο Κωνσταντίνος τιμάται ως θεμελιωτής της χριστιανικής αυτοκρατορίας και προστάτης της πίστης.
Πηγές: Μοναχή Ολυμπιάς Ντιτόρα, «Ο πατήρ της Ρωμιοσύνης», Ι. Μητρ. Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας, Ι. Μονή Αγίου Αθανασίου, Ημαθία 2008, Αρχιμ. Ανανίας Κουστένης, «Λόγοι Β΄», εκδ. Αρμός, Αθήνα 1999. π. Κωνσταντίνος Στρατηγόπουλος, «Άγιος Κωνσταντίνος: Από τον θρύλο στην ύβρη», απομαγνητοφωνημένη ομιλία, Ι. Ν. Αγ. Κωνσταντίνου Ι. Μητρ. Πειραιώς, 24.5.2013.
